ศฤงคาร (บาลีวันละคำ 2,539)

ศฤงคาร

คำเก่าที่นับวันจะถูกเก็บ

อ่านว่า สิง-คาน ก็ได้ สะ-หฺริง-คาน ก็ได้

(ตามพจนานุกรมฯ)

“ศฤงคาร” บาลีเป็น “สิงฺคาร” อ่านว่า สิง-คา-ระ รากศัพท์มาจาก –

(๑) สรฺ (ธาตุ = ไป, เป็นไป) + อาร ปัจจัย แปลง สรฺ เป็น สิงฺค

: สรฺ > สิงฺคฺ + อาร = สิงฺคาร แปลตามศัพท์ว่า “รสที่เป็นไปด้วยความรัก”

(๒) สิงฺค (การทิ่มแทง) + อาร ปัจจัย

: สิงฺค + อาร = สิงฺคาร แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่ทำการทิ่มแทง”

“สิงฺคาร” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) เป็นคำนาม (ปุงลิงค์) หมายถึง อารมณ์รัก (erotic sentiment)

(2) ลง ตา-ปัจจัย เป็น “สิงฺคารตา” (สิง-คา-ระ-ตา) (อิตถีลิงค์) หมายถึง การชอบประดับประดา (fondness of decorations); เครื่องแต่งตัวสละสลวย, เครื่องตกแต่งอย่างหรูหรา (an elegant dress, finery)

(3) เป็นคุณศัพท์ หมายถึง สละสลวย, แฉล้มแช่มช้อย, งามสง่า (elegant, graceful)

บาลี “สิงฺคาร” สันสกฤตเป็น “ศฺฤงฺคาร”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ดังนี้ –

“ศฺฤงฺคาร : (คำนาม) ความรัก, รติกริยา; กานพลู; ตะกั่วแดง; แป้งหรือฝุ่นหอม; ขิง; love; copulation, coition; cloves; red-lead; fragrant-powder; ginger.”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ยังมีคำเนื่องด้วย “ศฺฤงฺคาร” อีกบางคำ ขอยกมาเป็นของแถมประดับความรู้ดังนี้ –

ศฺฤงฺคารกถา = นิยายเรื่องความรัก; a love-tale.

ศฺฤงฺคารคีต = เพลงอันสัมพันธ์กับการรักๆ ใคร่ๆ; a love-song.

ศฺฤงฺคารรส = รสรัก; ความรัก; the passion or sentiment of love; love.

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้ –

(1) ศฤงคาร : (คำนาม) สิ่งให้เกิดความรัก, บริวารหญิงผู้บําเรอความรัก เช่น สาวศฤงคารคนใช้. (ม. คําหลวง ทานกัณฑ์). (ส. ศฺฤงฺคาร ว่า ความใคร่).

(2) ศฤงคารรส : (คำที่ใช้ในวรรณกรรม) (คำนาม) รส ๑ ใน ๙ รสของวรรณคดี มีเนื้อเรื่องเกี่ยวกับความรัก เช่น เรื่องลิลิตพระลอมีเนื้อเรื่องเป็นศฤงคารรส.

อภิปราย :

ผู้เขียนบาลีวันละคำเคยได้เห็นคำเก่าๆ เขียนว่า “ทรัพย์สินสฤงคาร” (ซับ-สิน-สะ-หฺริง-คาน) ในความหมายว่า ทรัพย์สมบัติ หรือที่มักพูดกันว่า สมบัติพัสถาน (สม-บัด-พัด-สะ-ถาน)

บางทีคำว่า “ทรัพย์สินสฤงคาร” อาจต้องการจะให้หมายถึงทรัพย์สมบัติรวมทั้งผู้คนที่เป็นบริวาร โดยเฉพาะ “บริวารหญิงผู้บําเรอความรัก” อันเป็นความหมายหนึ่งของคำว่า “ศฤงคาร”

แต่เมื่อใช้กันไปนานๆ คนก็เข้าใจความหมายแคบลงเหลือเพียง “ทรัพย์สิน” ส่วน “ศฤงคาร” เข้าใจกันว่าเป็นคำสร้อยไป

เวลานี้คำว่า “ทรัพย์สินสฤงคาร” ไม่ได้ยินใครพูดกันอีกแล้ว แม้แต่คำว่า “ศฤงคาร” ก็คงจะมีคนรู้ความหมายน้อยลง

คาดว่าในอนาคต คำว่า “ศฤงคาร” คงเป็นแค่คำที่มีอยู่ในพจนานุกรม แต่ไม่มีใครใช้ในชีวิตจริง

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ความรัก ซื้อไม่ได้

: แต่ให้ได้

#บาลีวันละคำ (2,539)

26-5-62

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย