สังขาร (บาลีวันละคำ 25)

สังขาร

อ่านว่า สัง-ขาน

บาลีเขียน “สงฺขาร” อ่านว่า สัง-ขา-ระ

เรามักเข้าใจกันว่า สังขาร หมายถึงร่างกาย ตัวตน

แต่ตามรากศัพท์ สังขาร มีความหมาย 2 อย่าง –

1 สิ่งที่ถูกปรุงผสมขึ้นให้เห็นว่าเป็นอะไรอย่างหนึ่ง แต่เมื่อแยกส่วนประกอบออกจากกันแล้ว “อะไรอย่างหนึ่ง” นั้นก็ไม่มี

ความหมายนี้ก็รวมไปถึง “ร่างกาย ตัวตน” ตามที่คนทั่วไปเข้าใจ

2 อาการที่จิตคิดปรุงแต่งไปต่างๆ หรือเหตุปัจจัยที่ปรุงแต่งความคิด การพูด การกระทำ ให้เป็นไปต่างๆ

ความหมายนี้เป็นสิ่งที่คนทั่วไปมักไม่ได้คิดถึง

สังขาร เป็น 1 ใน 5 ที่ประกอบกันเข้าเป็นคน คือ –

1 รูป, ร่างกาย (corporeality)
2 เวทนา (feeling; sensation)
3 สัญญา (perception)
4 สังขาร (mental formations; volitional activities)
5 วิญญาณ (consciousness)

จะเห็นได้ว่า “ร่างกาย ตัวตน” ตามที่เราเข้าใจกันนั้น จัดอยู่ในกลุ่มที่เรียกว่า “รูป” แต่ “สังขาร” จัดเป็นอีกส่วนหนึ่งต่างจากรูป

: อนิจฺจา วต สงฺขารา

: สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงหนอ

บาลีวันละคำ (25)

28 5 55

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย