อติจฺฉถ (บาลีวันละคำ 2,904)
อติจฺฉถ
คำปฏิเสธอย่างสุภาพ
อ่านว่า อะ-ติด-ฉะ-ถะ
“อติจฺฉถ” เป็นรูปคำบาลีตรงๆ เขียนแบบคำอ่านเป็น “อะติจฉะถะ” อ่านว่า อะ-ติด-ฉะ-ถะ
โปรดระวัง อย่าละเอียดถี่ถ้วนเกินไปจนกระทั่งอ่านว่า อะ-ติ-จะ-ฉะ-ถะ
“-ติจ-” จ จาน เป็นตัวสะกด โปรดสังเกต ถ้าเขียนแบบบาลี มีจุดใต้ จฺ เป็นการบังคับให้ จฺ เป็นตัวสะกด อ่านว่า -ติด- แบบเดียวกับ “กิจ” นั่นเอง
“อติจฺฉถ” เป็นรูปคำกริยาอาขยาต รากศัพท์มาจาก อติ (คำอุปสรรค = ยิ่ง, เกิน, ล่วง) + อิสฺ (ธาตุ = ปรารถนา) + อ (อะ) ปัจจัย, ถ (ถะ) วิภัตติอาขยาตหมวดปัญจมี มัธยมบุรุษ พหูพจน์, แปลง สฺ ที่สุดธาตุเป็น จฺฉ (อิสฺ > อิจฺฉ)
: อติ + อิสฺ = อติสฺ + อ = อติส + ถ = อติสฺถ > อติจฺฉถ แปลตามศัพท์ว่า “(ท่านทั้งหลาย) จงปรารถนาล่วงไปเถิด”
“อติจฺฉถ” คำกริยาอาขยาตสามัญ (ติ วิภัตติหมวดวัตตมานา ปฐมบุรุษ เอกพจน์) เป็น “อติจฺฉติ” (อะ-ติด-ฉะ-ติ) แปลว่า “(เขาหรือเธอ) ย่อมปรารถนาล่วงไป”
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อติจฺฉติ” ว่า to go on (ไปต่อไป)
คัมภีร์สารัตถทีปนี (ฎีกาพระวินัย) ภาค 1 หน้า 181 ขยายความคำว่า “อติจฺฉถ” ไว้ดังนี้ –
…………..
อติจฺฉถาติ อติกฺกมิตฺวา อิจฺฉถ. อิธ ภิกฺขา น ลพฺภติ อิโต อญฺญตฺถ คนฺตฺวา ภิกฺขํ ปริเยสถาติ อธิปฺปาโย.
คำว่า “อติจฺฉถ” ไขความว่า “อติกฺกมิตฺวา อิจฺฉถ” แปลว่า “จงปรารถนาล่วงเลยไปเถิด” อธิบายความว่า ท่านไม่ได้อาหารที่นี่หรอก จงไปแสวงหาภิกษาที่อื่นเถิด
…………..
คำว่า “อติจฺฉถ” เวลาพูดจริง (คือพูดกับภิกษุ) จะพูดว่า “อติจฺฉถ ภนฺเต” (อะ-ติด-ฉะ-ถะ พัน-เต)
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ขยายความคำว่า “อติจฺฉถ ภนฺเต” ไว้ว่า –
“please go on, Sir”, asking a bhikkhu to seek alms elsewhere, thus refusing a gift in a civil way.(“นิมนต์ไปข้างหน้าเถิดพระคุณท่าน”, ขอร้องภิกษุให้ไปรับบิณฑบาตที่อื่น, คือ ปฏิเสธการให้ทานโดยวิธีสุภาพ)
“อติจฺฉถ” นอกจากใช้ในความหมายโดยตรง คือขอร้องให้พระไปบิณฑบาตที่อื่นแล้ว ยังอาจใช้เป็นคำปฏิเสธเมื่อมีผู้มาเสนอขายสินค้าหรือขายบริการอื่นๆ ได้อีก และอาจใช้ในความหมายว่า “ปฏิเสธ” ในกรณีทั่วไปโดยอนุโลมได้ด้วย
ข้อเสนอแนะ :
ต่อไปนี้ เวลาจะปฏิเสธอะไรใครอย่างสุภาพ จะลองพูดคำบาลีให้ติดปากก็น่าจะฟังดูดี
“อติจฺฉถ ภนฺเต” – ใช้เมื่อพูดกับพระ
“อติจฺฉถ ภเณ” – ใช้เมื่อพูดกับคนทั่วไป
“อติจฺฉถ สมฺม” – ใช้เมื่อพูดกับเพื่อนชาย
“อติจฺฉถ สามิ” – ใช้เมื่อพูดกับนาย
หรือแค่ “อติจฺฉถ” คำเดียว ใช้ได้ทั่วไป
…………..
“อติจฺฉถ” :
แปลดังๆ ว่า “ไม่”
แปลในใจว่า “ไปให้พ้น”
…………..
ดูก่อนภราดา!
: จงมีศรัทธาเมื่อให้
: แต่จงมีน้ำใจเมื่อปฏิเสธ
#บาลีวันละคำ (2,904)
25-5-63
อติจฺฉถ
คำปฏิเสธอย่างสุภาพ
อ่านว่า อะ-ติด-ฉะ-ถะ
“อติจฺฉถ” เป็นรูปคำบาลีตรงๆ เขียนแบบคำอ่านเป็น “อะติจฉะถะ” อ่านว่า อะ-ติด-ฉะ-ถะ
โปรดระวัง อย่าละเอียดถี่ถ้วนเกินไปจนกระทั่งอ่านว่า อะ-ติ-จะ-ฉะ-ถะ
“-ติจ-” จ จาน เป็นตัวสะกด โปรดสังเกต ถ้าเขียนแบบบาลี มีจุดใต้ จฺ เป็นการบังคับให้ จฺ เป็นตัวสะกด อ่านว่า -ติด- แบบเดียวกับ “กิจ” นั่นเอง
“อติจฺฉถ” เป็นรูปคำกริยาอาขยาต รากศัพท์มาจาก อติ (คำอุปสรรค = ยิ่ง, เกิน, ล่วง) + อิสฺ (ธาตุ = ปรารถนา) + อ (อะ) ปัจจัย, ถ (ถะ) วิภัตติอาขยาตหมวดปัญจมี มัธยมบุรุษ พหูพจน์, แปลง สฺ ที่สุดธาตุเป็น จฺฉ (อิสฺ > อิจฺฉ)
: อติ + อิสฺ = อติสฺ + อ = อติส + ถ = อติสฺถ > อติจฺฉถ แปลตามศัพท์ว่า “(ท่านทั้งหลาย) จงปรารถนาล่วงไปเถิด”
“อติจฺฉถ” คำกริยาอาขยาตสามัญ (ติ วิภัตติหมวดวัตตมานา ปฐมบุรุษ เอกพจน์) เป็น “อติจฺฉติ” (อะ-ติด-ฉะ-ติ) แปลว่า “(เขาหรือเธอ) ย่อมปรารถนาล่วงไป”
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อติจฺฉติ” ว่า to go on (ไปต่อไป)
คัมภีร์สารัตถทีปนี (ฎีกาพระวินัย) ภาค 1 หน้า 181 ขยายความคำว่า “อติจฺฉถ” ไว้ดังนี้ –
…………..
อติจฺฉถาติ อติกฺกมิตฺวา อิจฺฉถ. อิธ ภิกฺขา น ลพฺภติ อิโต อญฺญตฺถ คนฺตฺวา ภิกฺขํ ปริเยสถาติ อธิปฺปาโย.
คำว่า “อติจฺฉถ” ไขความว่า “อติกฺกมิตฺวา อิจฺฉถ” แปลว่า “จงปรารถนาล่วงเลยไปเถิด” อธิบายความว่า ท่านไม่ได้อาหารที่นี่หรอก จงไปแสวงหาภิกษาที่อื่นเถิด
…………..
คำว่า “อติจฺฉถ” เวลาพูดจริง (คือพูดกับภิกษุ) จะพูดว่า “อติจฺฉถ ภนฺเต” (อะ-ติด-ฉะ-ถะ พัน-เต)
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ขยายความคำว่า “อติจฺฉถ ภนฺเต” ไว้ว่า –
“please go on, Sir”, asking a bhikkhu to seek alms elsewhere, thus refusing a gift in a civil way.(“นิมนต์ไปข้างหน้าเถิดพระคุณท่าน”, ขอร้องภิกษุให้ไปรับบิณฑบาตที่อื่น, คือ ปฏิเสธการให้ทานโดยวิธีสุภาพ)
“อติจฺฉถ” นอกจากใช้ในความหมายโดยตรง คือขอร้องให้พระไปบิณฑบาตที่อื่นแล้ว ยังอาจใช้เป็นคำปฏิเสธเมื่อมีผู้มาเสนอขายสินค้าหรือขายบริการอื่นๆ ได้อีก และอาจใช้ในความหมายว่า “ปฏิเสธ” ในกรณีทั่วไปโดยอนุโลมได้ด้วย
ข้อเสนอแนะ :
ต่อไปนี้ เวลาจะปฏิเสธอะไรใครอย่างสุภาพ จะลองพูดคำบาลีให้ติดปากก็น่าจะฟังดูดี
“อติจฺฉถ ภนฺเต” – ใช้เมื่อพูดกับพระ
“อติจฺฉถ ภเณ” – ใช้เมื่อพูดกับคนทั่วไป
“อติจฺฉถ สมฺม” – ใช้เมื่อพูดกับเพื่อนชาย
“อติจฺฉถ สามิ” – ใช้เมื่อพูดกับนาย
หรือแค่ “อติจฺฉถ” คำเดียว ใช้ได้ทั่วไป
…………..
“อติจฺฉถ” :
แปลดังๆ ว่า “ไม่”
แปลในใจว่า “ไปให้พ้น”
…………..
ดูก่อนภราดา!
: จงมีศรัทธาเมื่อให้
: แต่จงมีน้ำใจเมื่อปฏิเสธ
#บาลีวันละคำ (2,904)
25-5-63