ศาสนิกชน (บาลีวันละคำ 2,982)
ศาสนิกชน
คุ้นหน้า แต่อาจไม่รู้ว่ามาจากไหน
อ่านว่า สา-สะ-นิ-กะ-ชน ก็ได้
อ่านว่า สาด-สะ-นิ-กะ-ชน ก็ได้
(ตามพจนานุกรมฯ ที่คำว่า ศาสน-)
ประกอบด้วยคำว่า ศาสนิก + ชน
(๑) “ศาสนิก”
บาลีเป็น “สาสนิก” (สา-สะ-นิ-กะ) ประกอบรูปคำจาก สาสน + ณิก ปัจจัย
(ก) “สาสน” รากศัพท์มาจาก –
(1) สาสฺ (ธาตุ = สั่งสอน) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ)
: สาสฺ + ยุ > อน = สาสน แปลตามศัพท์ว่า (1) “คำอันท่านสั่งสอน” (2) “คำเป็นเครื่องสั่งสอนชาวโลกพร้อมทั้งเทวโลก”
(2) สสฺ (ธาตุ = เบียดเบียน) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน, ทีฆะ (ยืดเสียง) อะ ที่ ส-(สฺ) เป็น อา (สสฺ > สาส)
: สสฺ + ยุ > อน = สสน > สาสน แปลตามศัพท์ว่า “คำสั่งสอนที่เบียดเบียนกิเลส”
คำว่า “สาสน” มีที่ใช้ในความหมาย 3 อย่าง คือ –
(1) คำสอน = teaching หรือที่เรียกทับศัพท์ว่า “ศาสนา”
(2) คำสั่ง (ในทางปกครองบังคับบัญชา) = order (to rule, govern)
(3) ข่าว = message คือที่เราคุ้นกันในคำว่า “สาส์น” (สาน)
ในที่นี้ใช้ในความหมายตามข้อ (1)
(ข) สาสน + ณิก ปัจจัย, ลบ ณ (ณิก > อิก)
: สาสน + ณิก > อิก = สาสนิก แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ดำรงอยู่ในศาสนา” “ผู้นับถือศาสนา”
“สาสนิก” เขียนอิงสันสกฤตเป็น “ศาสนิก” (ศา– บาลี ส เสือ สันสกฤต ศ ศาลา)
คำว่า “ศาสนิก” โดดๆ ไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554
(๒) “ชน”
บาลีอ่านว่า ชะ-นะ รากศัพท์มาจาก ชนฺ (ธาตุ = เกิด) + อ (อะ) ปัจจัย
: ชนฺ + อ = ชน แปลตามศัพท์ว่า –
(1) “ผู้ยังกุศลหรืออกุศลให้เกิดได้” เป็นคำแปลที่ตรงตามสัจธรรม เพราะธรรมดาของคน ดีก็ทำได้ ชั่วก็ทำได้
(2) “ผู้ยังตัวตนให้เกิดตามกรรม” หมายความว่า นอกจากทำกรรมได้แล้ว ยังทำ “ตัวตน” (คน) ให้เกิดได้อีก
“ชน” (ปุงลิงค์) หมายถึง บุคคล, สัตว์, คน (an individual, a creature, person, man)
สาสนิก + ชน = สาสนิกชน > ศาสนิกชน
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ศาสนิกชน : (คำนาม) บุคคลที่นับถือศาสนา เช่น ศาสนิกชนของพระพุทธศาสนา เรียกว่า พุทธศาสนิกชน ศาสนิกชนของคริสต์ศาสนา เรียกว่า คริสต์ศาสนิกชน.”
…………..
ดูก่อนภราดา!
: จงนับถือศาสนา
: แต่อย่าหลงศาสนา
#บาลีวันละคำ (2,982)
11-8-63