อเนก (บาลีวันละคำ 52)

อเนก

อ่านว่า อะ-เน-กะ

ประสมขึ้นจากคำว่า น + เอก (นะ บวก เอกะ)

น (นะ) แปลว่า “ไม่ใช่”

เอก (เอ-กะ) แปลว่า “หนึ่ง” (จำนวน 1)

ตามกฎไวยากรณ์บาลี ถ้าพยางค์แรกของคำที่ “น” ไปประสมด้วย ขึ้นต้นด้วย “อ” คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ ท่านให้แปลง “น” เป็น “อน” (อะ-นะ)

น + เอก จึงเท่ากับ อน + เอก

อ อ่าง ที่ “เอก” ตามหลักบาลีถือว่าไม่มีรูป คือ = เ–ก

จึงเท่ากับ อน + เ–ก = อเนก

อเนก แปลตามศัพท์ว่า “ไม่ใช่หนึ่ง” หมายถึง “มีจำนวนมากหลาย” เอามาใช้ในภาษาไทยออกเสียงว่า อะ-เหฺนก

อเนก มักเขียนผิดเป็น “เอนก” เช่น “ศาลาเอนกประสงค์” ซึ่งผิดหลักภาษา เพราะ “อน” แยกเป็น 2 พยางค์ คือ อะ–นะ

สระ เอ ที่ เ–ก (เอก) จึงควบได้แค่พยางค์หลัง คือ “(อ) น” = น + เ–ก = เนก

สระ เอ ไม่ควบมาถึง “อ” หน้า “น” จึงต้องเขียน “อเนก” เช่น “ศาลาอเนกประสงค์” 

แต่ “เอนก” ที่เป็นชื่อคน เป็นชื่อเฉพาะ ไม่มีผิดมีถูก เพราะชื่อเฉพาะจะเขียนอย่างไรแล้วแต่เจ้าของชื่อ แต่ถ้ารู้หลักภาษาบาลี ก็ควรตั้งชื่อนี้ให้ถูก

: อเนก ไม่ใช่ เอนก

บาลีวันละคำ (52)

25-6-55

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย