บรรณพิภพ (บาลีวันละคำ 3,191)
บรรณพิภพ
บางทีจะพบกับความล่มสลาย
อ่านว่า บัน-นะ-พิ-พบ
ประกอบด้วยคำว่า บรรณ + พิภพ
(๑) “บรรณ”
บาลีเป็น “ปณฺณ” (ปัน-นะ) รากศัพท์มาจาก –
(1) ปูร (ธาตุ = เต็ม) + อ (อะ) ปัจจัย, แปลง ปูร เป็น ปณฺณ
: ปูรฺ + อ = ปูร > ปณฺณ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ทำให้เต็ม” (คือทำให้ต้นไม้เต็มต้น)
(2) ปต (ธาตุ = ตกไป) + อ (อะ) ปัจจัย, แปลง ต เป็น ณฺณ
: ปตฺ + อ = ปต > ปณฺณ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่จะร่วงไปโดยไม่นาน”
(3) ปณฺณฺ (ธาตุ = เขียวสด) + อ (อะ) ปัจจัย
: ปณฺณฺ + อ = ปณฺณ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่เขียวสด”
“ปณฺณ” (นปุงสกลิงค์) ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) ใบไม้ (โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ใบพลู) (a leaf [esp. betel leaf])
(2) ใบไม้ที่ใช้เขียน, ใบไม้ที่มีหนังสือจารึกอยู่, จดหมาย; ของบริจาค, เครื่องบรรณาการ (a leaf for writing upon, written leaf, letter; donation, bequest)
(3) ขนนก, ปีกนก (a feather, wing)
ชั้นเดิมศัพท์นี้หมายถึง “ใบไม้” แต่ต่อมาความหมายขยายไปถึง “หนังสือ” อาจเป็นเพราะแต่เดิมมนุษย์ใช้ใบไม้เป็นที่ขีดเขียนลายลักษณ์ลงไป “ปณฺณ” จึงหมายถึงหนังสือไปด้วย
“ปณฺณ” ในภาษาไทยใช้เป็น “บรรณ”
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“บรรณ, บรรณ– : (คำนาม) ปีก; หนังสือ; ใบไม้. (ส. ปรฺณ; ป. ปณฺณ).”
(๒) “พิภพ”
ตามรูปศัพท์เทียบกลับเป็นบาลีตรงกับ “วิภว” อ่านว่า วิ-พะ-วะ รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = พิเศษ, วิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + ภู (ธาตุ = มี, เป็น) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อู ที่ ภู เป็น โอ แล้วแปลง โอ เป็น อว (ภู > โภ > ภว)
: วิ + ภู = วิภู + ณ = วิภูณ > วิภู > วิโภ > วิภว (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า (1) “สิ่งเป็นเหตุให้เป็นอยู่ได้” (2) “สิ่งอันผู้คนใช้สอยโดยพิเศษ” (3) “ภาวะที่ปราศจากความมี” (4) “ภาวะที่ไม่มี”
“วิภว” (ปุงลิงค์) ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) อำนาจ, ความมั่งคั่ง, ความรุ่งเรือง (power, wealth, prosperity)
(2) วิภพ, ความไม่ทรงอยู่, ความสิ้นสุดแห่งชีวิต, การดับสูญ (non-existence, cessation of life, annihilation)
“วิภว” ในภาษาไทย แผลง ว เป็น พ จึงเป็น “พิภพ”
ที่ว่ามานี้ว่าตามรูปศัพท์ที่อาจเป็นได้เช่นนี้ แต่ในภาษาไทย “พิภพ” มีความหมายต่างไปจากบาลีอยู่บ้าง
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“พิภพ : (คำนาม) โลก เช่น ในพื้นพิภพ นอกพิภพ, ที่อยู่ของนาคในชั้นบาดาล เรียกว่า นาคพิภพ; ทรัพย์สมบัติ เช่น ผ่านพิภพ คือ ครองสมบัติ.”
บรรณ + พิภพ = บรรณพิภพ (บัน-นะ-พิ-พบ)
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“บรรณพิภพ, บรรณโลก : (คำแบบ) (คำนาม) วงการหนังสือ.”
“บรรณพิภพ” เป็นคำที่ผูกขึ้นใช้ในภาษาไทย ไม่มีรูปศัพท์เช่นนี้ในบาลี
อภิปราย :
คำว่า “บรรณพิภพ” หรือ “โลกแห่งหนังสือ” เป็นร่องรอยทางวัฒนธรรมที่บ่งบอกว่า สังคมของเรามีนักอ่าน คือผู้แสวงหาปัญญาความรู้และความรื่นรมย์แห่งชีวิตอยู่ไม่น้อย ถึงขนาดที่อาจเรียกได้ว่าเป็นโลกแห่งหนึ่ง
ปัจจุบัน ด้วยความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี ทำให้โลกหนังสือที่เป็นเล่มกระดาษถูกกระทบจนกระเทือนอย่างแรงทั่วไป หนังสือที่เป็นเล่มกระดาษลดจำนวนลงเรื่อยๆ นั่นหมายถึง “บรรณพิภพ” ต้องเปลี่ยนแปลงไป อาจถึงระดับที่สลายตัวไปในที่สุด
อย่างไรก็ตาม สำหรับคนที่ฉลาด ย่อมสามารถค้นหาและพบ “บรรณพิภพ” ได้เสมอในรูปแบบอื่น แต่เนื้อแท้ก็ยังคงเป็น “บรรณพิภพ” อยู่นั่นเอง ขอเพียงมีหัวใจใฝ่รู้เท่านั้น
…………..
ดูก่อนภราดา!
: หนังสือมีไว้สำหรับอ่าน
: อาหารมีไว้สำหรับกิน
: ถ้าเก็บหนังสือไว้เป็นวัตถุโบราณ
: ก็เท่ากับเก็บอาหารไว้เป็นก้อนดิน
#บาลีวันละคำ (3,191)
8-3-64