ราชา – ราชินี (บาลีวันละคำ 96)
ราชา – ราชินี
เป็นคำบาลีที่อ่านง่าย ไม่ต้องแปล คนไทยก็เข้าใจกันเป็นอย่างดี
เราทราบกันว่า “ราชา” คือ พระเจ้าแผ่นดิน, พระมหากษัตริย์
แต่ถ้าถามว่า คำว่า “ราชา” แปลว่าอะไร หลายคนอาจยังไม่ทราบ
“ราชา” แปลตามรากศัพท์ว่า
1- “ผู้รุ่งเรืองโดยยิ่งเพราะมีเดชานุภาพมาก”
ความหมายนี้ประกอบขึ้นจาก ราช (ธาตุ = รุ่งเรือง) + อ (ปัจจัย) = ราช
หมายความว่า ผู้เป็นพระราชาย่อมมีเดชานุภาพมากกว่าคนทั้งหลาย
2- “ผู้ยังคนทั้งหลายให้ยินดี”
ความหมายนี้ประกอบขึ้นจาก รญฺช (ธาตุ = ยินดี พอใจ) + ณ (ปัจจัย) ลบ ณ ลบ ญฺ แผลง ร เป็น รา = ราช
หมายความว่า เป็นผู้อำนวยความสุขให้ทวยราษฎร์ จนคนทั้งหลายร้องออกมาว่า “ราชา ราชา” (พอใจ พอใจ)
“ราช” ถ้าเป็นเพศชาย (ปุงลิงค์) เป็น “ราชา”
ถ้าเป็นเพศหญิง (อิตถีลิงค์) แปลงรูปเป็น “ราชินี” (ราช + อินี =ราชินี)
ตามศัพท์ “ราชินี” แปลว่า “หญิงที่เป็นพระราชา” ในภาษาไทย “ราชินี” หมายถึงพระมเหสี = ชายาของพระราชา
บาลีวันละคำ (96)
12-8-55
ราชา ๑
น. พระเจ้าแผ่นดิน, พระมหากษัตริย์. (ป., ส.).
อติเตชวนฺตตาย วิเสเสน ราชเต ทิพฺพเตติ ราชา ผู้รุ่งเรืองโดยยิ่งเพราะมีเดชานุภาพมาก
ราช ธาตุ ในความหมายว่ารุ่งเรือง อ ปัจจัย
จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ อตฺตนิ ชนํ รญฺเชตีติ ราชา ผู้ยังผู้คนให้ยินดีในตน
รญฺช ธาตุ ในความหมายว่ายินดี พอใจ ณ ปัจจัย ล ณ และ ญฺ พทธ์ อ เป็น อา
ราชินี ๑
น. พระมเหสี, ใช้ว่า ราชญี ก็ได้. (ป.).
มเหสิ, มเหสี ๑
น. ผู้แสวงหาศีลาทิคุณอันยิ่งใหญ่, ฤษีใหญ่, พระพุทธเจ้า. (ป.; ส. มหรฺษิ).
มเหสี ๒
น. ชายาพระเจ้าแผ่นดิน. (ป.; ส. มหิษี).