อตฺถกถาจริย (บาลีวันละคำ 132)
อตฺถกถาจริย
อ่านว่า อัด-ถะ-กะ-ถา-จะ-ริ-ยะ
ประกอบด้วยคำว่า อตฺถกถา + อาจริย
ในภาษาไทยใช้ว่า “อรรถกถาจารย์” อ่านว่า อัด-ถะ-กะ-ถา-จาน
“อรรถกถาจารย์” แปลว่า “อาจารย์ผู้แต่งอรรถกถา”
อรรถกถา คือคำอธิบายพระไตรปิฎก เป็นของเนื่องอยู่ด้วยกันกับการศึกษาคำสอนของพระพุทธเจ้ามาแต่เดิม กล่าวคือ ในพุทธกาล เมื่อพระอาจารย์นำพุทธพจน์มาสอนแก่นิสิต หรือตอบคำถามของศิษย์เกี่ยวกับพุทธพจน์นั้น คำอธิบายของพระอาจารย์ก็เป็น “อรรถกถา” และทรงจำสืบทอดควบคู่มากับพระไตรปิฎก คำอธิบายบางเรื่องจัดรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งในพระไตรปิฎกก็มี
เมื่อพระพุทธศาสนาเสื่อมจากอินเดีย ไปตั้งมั่นคงอยู่ในลังกา ชาวพุทธในลังกายังคงรักษาพระไตรปิฎกไว้เป็นภาษาบาลี แต่ศึกษาคำอธิบายพระไตรปิฎกคืออรรถกถาเป็นภาษาสิงหฬ อันเป็นภาษาของชาวลังกา
ในพุทธศตวรรษที่ 10 (ราว พ.ศ.950 กว่าๆ เป็นต้นมา) จึงมีการแปลและเรียบเรียงอรรถกถาจากภาษาสิงหฬกลับเป็นภาษาบาลีอีก
พระเถระที่มีผลงานแปลและเรียบเรียงอรรถกถามากที่สุดคือ พระพุทธโฆสะ นอกจากนี้ก็มีพระธรรมปาละ พระพุทธทัตตะ พระอุปเสนะ และพระมหานาม เป็นต้น
พระเถระเหล่านี้จึงมีคำเรียกขานท่านว่า “อตฺถกถาจริย – พระอรรถกถาจารย์ – อาจารย์ผู้แต่งอรรถกถา”
บาลีวันละคำ (132)
17-9-55
อรรถกถาจารย์
น. อาจารย์ผู้แต่งอรรถกถา.