สหโภชน์ (บาลีวันละคำ 3,251)

สหโภชน์

“กินด้วยกัน”

อ่านว่า สะ-หะ-โพด

ประกอบด้วยคำว่า สห + โภชน์

(๑) “สห” (สะ-หะ)

เป็นคำบุรพบทและอุปสรรค แปลว่า พร้อม, กับ, พร้อมด้วย

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สห” ว่า conjunction with, together, accompanied by (ต่อเนื่อง, ด้วยกัน, ติดตามด้วย)

“สห” ในบาลีมีความหมายเพียงแค่ พร้อมกัน ร่วมกัน เช่น ไปด้วยกัน อยู่ด้วยกัน ทำพร้อมกัน แต่ไม่ได้หมายถึง “รวมกันเป็นหนึ่งเดียว” (United) เสมอไป

(๒) “โภชน์”

เขียนแบบบาลีเป็น “โภชน” อ่านว่า โพ-ชะ-นะ รากศัพท์มาจาก ภุชฺ (ธาตุ = กิน) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แผลง อุ ที่ ภุ-(ชฺ) เป็น โอ (ภุชฺ > โภช)

: ภุชฺ + ยุ > อน = ภุชน > โภชน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันเขากิน” “สิ่งที่ควรกิน” หมายถึง อาหาร, โภชนะ, ของกินโดยทั่วๆ ไป (food, meal, nourishment in general); การกิน (eating)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้ –

“โภชน-, โภชนะ : (คำนาม) อาหาร; การกิน, การกินข้าว. (ป., ส.).”

สห + โภชน = สหโภชน (สะ-หะ-โพ-ชะ-นะ) > สหโภชน์ (สะ-หะ-โพด) แปลตามศัพท์ว่า “กินด้วยกัน” “กินร่วมกัน” “กินพร้อมกัน”

คำว่า “สหโภชน์” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

คำที่ลงท้ายว่า “-โภชน์” ในภาษาทางพระวินัยที่พอจะคุ้นกัน คือ –

คณโภชน์ : ฉันเป็นหมู่

ปรัมปรโภชน์ : ฉันต่อเนื่อง (รับนิมนต์ที่หนึ่งแล้วไปฉันอีกที่หนึ่ง)

วิกาลโภชน์ : ฉันผิดเวลา

คำว่า “สหโภชน์” ไม่ใช่ภาษาทางพระวินัย แต่เป็นภาษาไทยที่ปรุงขึ้นจากคำบาลี

ขยายความ :

คำว่า “สหโภชน์” เป็นศัพท์ทหารเรือ สายพลาธิการ ถ้าหมายถึงหลักวิชา เรียกเต็มว่า “การสหโภชน์” มีหัวข้อที่ต้องฝึกศึกษาหลายประการ ตัวอย่างเช่น –

ประกอบอาหารทฤษฎี

สหโภชน์ปฏิบัติ: การประกอบอาหาร และเทคนิคการประกอบอาหาร

การประดิษฐ์ตกแต่งอาหาร

ความรู้เกี่ยวกับการแกะสลัก

คุณค่าอาหาร

การปรับปรุงนิสัยการบริโภค

บริการห้องครัว

ฯลฯ

ดูตามหลักสูตรการสหโภชน์แล้ว คำว่า “สหโภชน์” ไม่ได้มีความหมายเฉพาะ “กินร่วมกัน” ตามตัวอักษรที่ตาเห็นเท่านั้น แต่หมายถึง-รวมศิลปวิทยาการแขนงต่างๆ อันว่าด้วยอาหารการกินเข้าไว้ด้วยกัน

มีผู้กล่าวว่า ทหารเรือมีดีหลายอย่าง แต่ “ดี” ที่นับว่าโดดเด่นเป็นพิเศษคือ –

(๑) “ดนตรีการ” คือดุริยางค์ทหารเรือ

(๒) “อาหารพลาฯ” คือสหโภชน์ของกรมพลาธิการทหารเรือ

(๓) “นาวิกโยธิน” คือทหารเรือฝ่ายบกที่เรียกรู้กันในคำย่อว่า “นย.” (นอ-ยอ)*

…………..

ดูเพิ่มเติม:

“วิกาลโภชน์” บาลีวันละคำ (1,157) 26-7-58

“คณโภชน์” บาลีวันละคำ (3,070) 7-11-63

“ปรัมปรโภชน์” บาลีวันละคำ (3,071) 8-11-63

…………..

ดูก่อนภราดา!

: เนกาสี ลภเต สุขํ

: กินคนเดียวไม่อร่อย

ที่มา: โกสิยชาดก ทวาทสนิบาต

พระไตรปิฎกเล่ม 25 ข้อ 1674

…………..

*อีกสำนวนหนึ่งว่า รบเก่ง อาหารดี ดนตรีเพราะ

#บาลีวันละคำ (3,251)

7-5-64

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย