สม (บาลีวันละคำ 220)

สม

อ่านว่า สะ-มะ

ในภาษาไทยเอามาใช้ มักอ่านกันว่า “สม”

แต่ก็มีหลายคำที่เป็น “สม” คำไทย ซึ่งมีความหมายว่า เหมาะ, เหมาะกับ, ควรแก่, ตรงกับ, รับกัน เช่น คู่นี้สมกัน, สมฐานะ,สมศักดิ์ศรี, สมคะเน, สมน้ำหน้า, สมคิด, สมรู้

จึงต้องทำความรู้จักเป็นคำๆ ไป

“สม” บาลีมีความหมายดังนี้ –

1. ความสงบ, ความราบรื่น, ความสงบทางใจ

2. เรียบ, ได้ระดับ, สม่ำเสมอ

3. เสมอกัน, อย่างเดียวกัน, เท่าเทียมกัน, มีลักษณะ นิสัยใจคอ รสนิยม แนวโน้ม ฯลฯ ไปในทางเดียวกัน

4. เที่ยงธรรม, ซื่อตรง, มีจิตไม่วอกแวก, ยุติธรรม

5. “ด้วยกัน” เช่น สมตึส “สามสิบด้วยกัน” = ถ้วนๆ เต็มๆ

มีหลักการเลือกคู่ครองที่กำหนดด้วย “สี่สม” ขอนำมาอภินันทนาการเพื่อนๆ คือ –

1. “สมศรัทธา” มีความเชื่อ-เลื่อมใสในแนวทางเดียวกัน

2. “สมศีล” มีความประพฤติดีงามเสมอกัน

3. “สมจาคะ” น้ำใจเอื้ออารีเท่าเทียมกัน (ไม่ใช่ประเภท “ญาติข้างเมียต้อนรับถึงก้นครัว ญาติข้างผัวต้อนรับแค่ประตูรั้วบ้าน” หรือ “เมียให้ไปร้อย ผัวว่าน้อยๆ หน่อยก็ได้”)

4. “สมปัญญา” มีหลักในการคิด-ตัดสินใจ-วินิจฉัยปัญหาโดยใช้เหตุผลด้วยกัน

: ที่สมแล้วขอให้คงดำรงมั่น

ยังไม่พบกัน ขอให้พบครบ “สี่สม” – ด้วยกันทุกคน เทอญ

บาลีวันละคำ (220)

14-12-55

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย