บวช (บาลีวันละคำ 238)

บวช

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต บอกไว้ว่า

“บวช : การเว้นทั่ว คือเว้นความชั่วทุกอย่าง (ออกมาจากคำว่า ป + วช) หมายถึงการถือเพศเป็นนักพรตทั่วไป”

“ป” เป็นคำอุปสรรค แปลว่า ทั่ว, ข้างหน้า, ก่อน, ออก

“วช” เป็นรากศัพท์ (ธาตุ) แปลว่า ไป, ถึง, เกิด, บรรลุ, แสวงหา, ปรุงแต่ง, กระทำ

มีธาตุอีกคำหนึ่ง คือ “วชฺช” (วัด-ชะ) แปลว่า “เว้น”

ในบาลีไม่มีศัพท์ว่า “ปวช” ส่วน ป + วชฺช รูปบาลีเป็น “ปพฺพชฺชา” (ปับ-พัด-ชา)  แปลว่า การถือเพศเป็นนักพรต, การทรงเพศสมณะ, การสละชีวิตครองเรือนออกบวช ซึ่งเป็นความหมายของ “บวช” นั่นเอง (พจน.๔๒ บวช : ถือเพศเป็นภิกษุสามเณรหรือนักพรตอื่น ๆ)

ป + วชฺช = ปพฺพชฺชา ใช้ในภาษาไทยว่า “บรรพชา” (ตาม พจน.๔๒ อ่านว่า บัน-พะ-ชา ก็ได้ บับ-พะ-ชา ก็ได้)

ไทยเราแปลง วชฺช เป็น “วช” (ลบ ช เสียตัวหนึ่ง) จึงเท่ากับ ป + วช แล้วเขียนแบบไทยว่า “บวช”

สรุปว่า “บวช” มาจาก ป + วชฺช = ปวชฺช = ปวช = บวช

“บวช” : มรดกทางภาษา ที่เป็นภูมิปัญญาไทยโดยแท้

บาลีวันละคำ (238)

2-1-56

“บวช – บรรพชา” ในความหมายเดิมคือละเคหสถาน ทรัพย์สมบัติ และวงศ์ญาติ สละเพศฆราวาสออกไปถือเพศนักพรต

ชาวบ้านธรรมดาถือศีลแปดศีลห้า แม้จะนุ่งขาวห่มขาว ไปค้างวัด ก็เรียก “อุบาสกอุบาสิกา” ตามหลักวิชาแล้วยังไม่ใช่ “บวช”

มีคำกริยา “ปวชติ” แปลว่า ท่องเที่ยวไป, โคจรไป, เที่ยวเดินไป

คำที่คิดขึ้นใช้เรียกผู้บวชตามที่พูดกันใหม่

ศีลจาริณี

เนกขัมจาริณี

ชีพราหมณ์

บวช (ประมวลศัพท์)

การเว้นทั่ว คือเว้นความชั่วทุกอย่าง (ออกมาจากคำว่า ป + วช) หมายถึงการถือเพศเป็นนักพรตทั่วไป; บวชพระ คือบวชเป็นภิกษุเรียกว่า อุปสมบท, บวชเณร คือบวชเป็นสามเณรเรียกว่า บรรพชา

ปพฺพชติ ก.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

ย่อมบวช, ย่อมบรรพชา, ย่อมออกจากเรือน, ย่อมเว้น

ปพฺพชนฺติ ก.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

ย่อมบวช, ย่อมบรรพชา, ทิ้งบ้านออกจาริกเป็นภิกษุ, บำเพ็ญพรต

บวช ๑

ก. ถือเพศเป็นภิกษุสามเณรหรือนักพรตอื่น ๆ.

บวช ๒

 (ปาก) ก. หลอก, ล่อลวง, ทําอุบายให้หลงเชื่อ, เช่น ถูกเขาบวชเช้าบวชเย็นรํ่าไป. (อิเหนา ร. ๕).

บวชชี

ก. ถือเพศเป็นชี.น. ชื่อของหวานชนิดหนึ่ง ทําด้วยกล้วย ต้มกับกะทิ.

ปพฺพชฺชา (บาลี-อังกฤษ)

การออกบรรพชา, การถือเพศเป็นนักพรต, การถือเพศเป็นภิกษุ, การทรงเพศสมณะ, การออกบวช

ปวชติ = ท่องเที่ยวไป, โคจรไป, เที่ยวเดินไป

ปพฺพชฺชา อิต.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

บรรพชา, การสละชีวิตครองเรือนออกบวช, การบวชโดยเฉพาะของสามเณร.

บรรพชา

 [บันพะ-, บับพะ-] น. การบวช เช่น บรรพชาเป็นกิจที่ทําได้ยาก, ถ้าใช้เข้าคู่กับคํา อุปสมบท บรรพชา หมายความว่า การบวชเป็นสามเณร อุปสมบท หมายความว่า การบวชเป็นภิกษุ.ก. บวช เช่น บรรพชาเป็นสามเณร. (ป. ปพฺพชฺชา; ส. ปฺรวฺรชฺยา).

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย