บาลีวันละคำ

อาสาสมัคร (บาลีวันละคำ 249)

อาสาสมัคร

คำบาลีสันสกฤต ใช้แบบไทย อ่านว่า อา-สา-สะ-หฺมัก

อาสา” บาลีเขียนและอ่านเหมือนกัน แปลว่า ความจำนง, ความหวัง, ความปรารถนา, ความประสงค์, ความอยากได้, ความคาดหวัง

สมัคร” บาลีเป็น “สมคฺค” (สะ-มัก-คะ) องค์ประกอบมีหลายมติ ยกมาพอเป็นตัวอย่าง –

1. “สมคฺค” มาจาก สม + คม (ธาตุ = ไป, ถึง) ซ้อน ลบ = สมคฺค แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ดำเนินไปในสมะ

คำว่า “สม” (สะมะ) มีความหมายว่า เท่ากัน, เสมอกัน, อย่างเดียวกัน, เที่ยงธรรม, ซื่อตรง, มีจิตใจไม่วอกแวก, ยุติธรรม, รวมเข้าด้วยกัน, ครบถ้วน

2. “สมคฺค” มาจาก สํ + อคฺค แปลงนิคหิตเป็น = สมคฺค แปลว่า “ดำเนินไปพร้อมกันโดยมีเป้าหมายร่วมกัน

สมคฺค” สันสกฤตเป็น “สมคฺร” เราเขียนตามสันสกฤตเป็น “สมัคร” และอ่านว่า สะ-หฺมัก

อาสาสมัคร” เป็นคำที่เราผูกขึ้นใช้ในภาษาไทย คือเอา อาสา + สมัคร แล้วก็ให้ความหมายตามที่เราต้องการ

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกไว้ว่า –

อาสาสมัคร : เสนอตัวเข้าทำงานด้วยความสมัครใจ เช่น ทหารอาสาสมัคร. บุคคลที่เสนอตัวเข้าทำงานด้วยความสมัครใจ เช่น เขาเป็นอาสาสมัคร”

อาสาสมัคร” ตรงกับภาษาอังกฤษว่า volunteer

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล volunteer เป็นภาษาบาลีว่า

– “สจฺฉนฺทการี” (สัด-ฉัน-ทะ-กา-รี) = “ทำโดยมีความพอใจร่วมกัน

– “เสจฺฉาเสวก” (เสด-ฉา-เส-วะ-กะ) = “ผู้มาร่วมกินร่วมนอน (เพื่อทำกิจอย่างใดอย่างหนึ่ง) ด้วยความปรารถนาร่วมกัน

: ภาษาบาลี ถ้าใช้ไม่ดีก็เหมือนเมียเช่าพูดอังกฤษ

: ระวัง รถสวน ! = car garden !

บาลีวันละคำ (249)

13=1=56

อาสา

ก. เสนอตัวเข้ารับทำ.น. ความหวัง เช่น นิราสา = ความหวังหมดแล้ว คือ ความหมดหวัง, ความต้องการ, ความอยาก. (ป.; ส. อาศา).

อาสาสมัคร

ว. ที่เสนอตัวเข้าทำงานด้วยความสมัครใจ เช่น ทหารอาสาสมัคร.น. บุคคลที่เสนอตัวเข้าทำงานด้วยความสมัครใจ เช่น เขาเป็นอาสาสมัคร.

อาสาความหวัง, ความปรารถนา, ความอยาก, ตัณหา (ศัพท์วิเคราะห์)

อิจฺฉติ เอตายาติ อาสา ธรรมชาติเป็นเหตุให้อยาก

อิสุ ธาตุ ในความหมายว่าอยาก อ ปัจจัย แปลง อิ เป็น อา

อาสา อิต.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

ความปรารถนา, ความหวัง.

อาสา (บาลี-อังกฤษ)

ความจำนง, ความหวัง, ความปรารถนา, ความประสงค์, ความอยากได้, คาดล่วงหน้า, ความคาดหวัง

สมคฺค (บาลี-อังกฤษ)

เป็นอันหนึ่งอันเดียว, มีความสามัคคี, ประสานกัน

สมคฺค ทั้งปวง, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น (ศัพท์วิเคราะห์)

อคฺเคน สิขเรน สงฺคตํ สมคฺคํ สิ่งที่มาพร้อมกันโดยยอดรวม

สํ + อคฺค แปลงนิคหิตเป็น ม

สมคฺค (สํ + อคฺค) (บาลี-อังกฤษ)

เป็นอันหนึ่งอันเดียว, มีความสามัคคี, สามัคคีกันหมด, รวมกัน, สันติภาพ, สงบ

สมคฺค ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

การสมัคร, การร่วมหมู่, การอาสา.

สมคฺค ค.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน, มีความสามัคคี, ประสานกัน,สามัคคีกัน

สมคฺค จากคัมภีร์

1 คัมภีร์ปัญจิกา ภาค 2 (หนังสืออธิบายศัพท์และวิธีแปลสำหรับคัมภีร์อภิธัมมัตถวิภาวินี) หน้า 662 บอกว่า มาจาก สม + คมฺ (คมฺ เป็นธาตุ คือรากศัพท์ แปลว่า ไป, ถึง) ลบ มฺ ที่สุดธาตุ ซ้อน ค = สมคฺค

ตั้งวิเคราะห์ว่า  สเม  คจฺฉนฺติ  ปวตฺตนฺตีติ = สมคฺคา  

แปลว่า  ปัจจัยที่ดำเนินไปในสมะ ชื่อว่า สมคฺค

คำว่า “สม” (สะมะ) มีความหมายว่า เท่ากัน  เสมอกัน  อย่างเดียวกัน  เที่ยงธรรม  ซื่อตรง  มีจิตใจไม่วอกแวก  ยุติธรรม  รวมเข้าด้วยกัน  ครบถ้วน

2 คัมภีร์ปัญจิกา ภาค 3 หน้า 236 บอกว่า มาจาก สํ + อคฺค

สํ แปลว่า พร้อมกัน, ร่วมกัน

อคฺค ในที่นี้เป็นคำนาม แปลว่า ยอด (ส่วนยอดของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง เช่น ยอดเขา ยอดปราสาท) ในความหมายว่า ศูนย์รวม หรือเป้าหมายร่วมกัน

ตั้งวิเคราะห์ว่า อคฺเคน  สิขเรน  สงฺคตา  ธมฺมา = สมคฺคา 

แปลว่า สิ่งที่ดำเนินไปพร้อมกันโดยมีเป้าหมายร่วมกัน ชื่อว่า สมคฺค

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย