ทกฺข (บาลีวันละคำ 256)

ทกฺข

อ่านว่า ทัก-ขะ ภาษาไทยใช้ว่า “ทักษะ”

“ทกฺข” แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รุ่งเรืองในความฉลาด” “ผู้เจริญในกุศลธรรม” “ผู้ไปเร็วโดยไม่ชักช้าในกิจน้อยใหญ่”

“ทกฺข” มีความหมายว่า ขยัน, ฉลาด, สามารถ, ชำนาญ, คล่องแคล่ว, สันทัด, สะดวก

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกว่า “ทักษะ : ความชํานาญ. (อ. skill)”

ฝรั่งแปล “ทกฺข” ว่า dexterous, skilled, handy, able, clever

ผู้รู้บอกว่า “ทกฺข – ทักษะ” รากเดิมมาจากคำกริยา “ทสฺสติ” ซึ่งแปลว่า “แสดง” หรือ “ชี้” มีนัยไปถึง “มือที่ใช้สำหรับชี้” ปกติคนมักถนัดมือขวา ดังนั้น ทักษะ = ทกฺข = ทกฺขิณ จึงแปลว่า ขวา, มือขวา และมีความหมายโดยนัยว่า “ถนัด”

พจน.42 ว่า “มือขวา : ความสันทัด, ที่ใกล้ชิด, ที่เก่งกล้าสามารถ, ที่ไว้วางใจได้, เช่น สมุนมือขวา”

: ทำความดีด้วยมือซ้าย ดีกว่าทำความร้ายด้วยมือขวา

บาลีวันละคำ (256)

20-1-56

ทกฺข ฉลาด, มีทักษะ, มีฝีมอ, ชำนาญ (ศัพท์วิเคราะห์)

เฉเก ทลติ ทิพฺพตีติ ทกฺโข ผู้รุ่งเรืองในความฉลาด

ทล ธาตุ ในความหมายว่ารุ่งเรือง ข ปัจจัย แปลง ล เป็น ก

กุสลธมฺเม ทกฺขติ วฑฺฒตีติ ทกฺโข ผู้เจริญในกุศลธรรม

ทกฺข ธาตุ ในความหมายว่าเจริญ อ ปัจจัย

ทกฺขติ กิจฺจานุกิจฺเจ อทนฺธตาย สีฆํ คจฺฉตีติ ทกฺโข ผู้ไปเร็วโดยไม่ชักช้าในกิจน้อยใหญ่ ทกฺข ธาตุ ในความหมายว่าไป อ ปัจจัย

ทกฺข ค.,นป.

ฉลาด, สามารถ, ชำนาญ, คล่องแคล่ว, ขยัน; ความฉลาด, ความสามารถ, ความชำนาญ, ทักษะ.

ทกฺข (บาลี-อังกฤษ)

คล่องแคล่ว, สันทัด, สะดวก, สามารถ, ฉลาด

dexterous, skilled, handy, able, clever

ศัพท์กริยา ทกฺขติ เทียบ ส. ทกฺษติ สามารถ, ทำให้พอใจ หรือยินดี ทศสฺยติ ให้เกียรติ เกียรติ, ความสันทัด (ทักษะ) เหมาะ, ถูกต้อง, สมควร

ความหมายเดิมควรเป็น “การชี้” คือ มือที่ใช้สำหรับชี้ (นัยเดียวกับ ทกฺขิณ มือขวา = ถนัด)

ทักษะ

  น. ความชํานาญ. (อ. skill).

มือขวา

น. ความสันทัด เช่น การรบพุ่งชิงชัยมันเป็นมือขวาของเขานี่ครับ. (ชิงนาง ร. ๖).ว. ที่ใกล้ชิด, ที่เก่งกล้าสามารถ, ที่ไว้วางใจได้, เช่น สมุนมือขวา.

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย