มริยาท (บาลีวันละคำ 279)
มริยาท
อ่านว่า มะ-ริ-ยา-ทะ
ภาษาไทยใช้ว่า “มารยาท” (มา-ระ-ยาด) และ “มรรยาท” (มัน-ยาด)
ส่วนประกอบของ “มริยาท” คือ ปริ (รอบ) + อา (กลับความ) + ทา (ธาตุ = ให้.กลับความ = ยึดเอา)
กระบวนการทางไวยากรณ์ คือ แปลง ป เป็น ม : ปริ = มริ
ลง ย อาคม ระหว่าง มริ + อา : มริ + ย + อา = มริยา + ทา
ลดเสียง อา ที่ ทา เป็น อ = มริยาท
“มริยาท” แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่กำหนดยึดถือ” แปลตามความหมายว่า กรอบ, ขอบเขต, เขตแดน, ขีดคั่น, ฝั่ง, เขื่อน, กฎ, การควบคุม, อยู่ในเส้นหรือเขตแดน, ปฏิบัติตามกฎ, อยู่ในความควบคุม
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 ให้ความหมาย “มารยาท-มรรยาท” ไว้ว่า “กิริยาวาจาที่ถือว่าสุภาพเรียบร้อยถูกกาลเทศะ”
ในทางปฏิบัติ “มริยาท – มารยาท – มรรยาท” ก็คือ ไม่ทำไม่พูดตามที่อยาก แต่ทำและพูดตามที่ควร
: ควบคุมใจอย่าให้ทราม มารยาทก็จะงามขึ้นมาเอง
บาลีวันละคำ (279)
12-2-56
———-
ปรับแก้
———-
มริยาท
อ่านว่า มะ-ริ-ยา-ทะ
ภาษาไทยใช้ว่า “มารยาท” (มา-ระ-ยาด) และ “มรรยาท” (มัน-ยาด)
ส่วนประกอบของ “มริยาท” คือ ปริ (รอบ) + อา (กลับความ) + ทา (ธาตุ = ให้.กลับความ = ยึดเอา)
กระบวนการทางไวยากรณ์ คือ แปลง ป เป็น ม : ปริ = มริ
ลง ย อาคม ระหว่าง มริ + อา : มริ + ย + อา = มริยา + ทา
ลดเสียง อา ที่ ทา เป็น อ = มริยาท
“มริยาท” แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่กำหนดยึดถือ”
“มริยาท” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) เขตแดน, ขีดคั่น, ฝั่ง, เขื่อนริมน้ำ (boundary, limit, shore, embankment)
(2) ความสัมพันธ์ที่กำหนดไว้อย่างตายตัว, มรรยาท, กฎ, การควบคุม (strictly defined relation, rule, control)
(3) [คุณศัพท์] อยู่ในเส้นหรือเขตแดน, ปฏิบัติตามกฎอย่างเฉียบขาด (keeping to the lines or boundaries, observing strict rules)
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 ให้ความหมาย “มารยาท-มรรยาท” ไว้ว่า “กิริยาวาจาที่ถือว่าสุภาพเรียบร้อยถูกกาลเทศะ”
ในทางปฏิบัติ “มริยาท – มารยาท – มรรยาท” ก็คือ ไม่ทำไม่พูดตามที่อยาก แต่ทำและพูดตามที่ควร
: ควบคุมใจอย่าให้ทราม มารยาทก็จะงามขึ้นมาเอง
บาลีวันละคำ (279)
12-2-56
มริยาท = ขอบเขต, เขตแดน (ศัพท์วิเคราะห์)
ปริจฺฉินทิตฺวา อาทียเตติ มริยาโท ระยะอันเขากำหนดถือเอา
ปริ + อา บทหน้า ทา ธาตุ ในความหมายว่าให้ อ ปัจจัย ย อาคม แปลง ป เป็น ม
มริยาทา (บาลี-อังกฤษ)
(อิต.) (f.) [เทียบ เวท. มรฺยาทา; อาจสัมพันธ์กับ Lat. mare ทะเล; s. Walde, Lat. Wtb ที่ มเร cp. Vedic maryādā; perhaps related to Lat. mare sea; s. Walde, Lat. Wtb. under mare]
– 1. เขตแดน, ขีดคั่น, ฝั่ง, เขื่อนริมน้ำ boundary, limit, shore, embankment วิ.3/50; องฺ.3/227 (พฺราหฺมณานํ); ที.3/92 = วิ.ม.419; ชา.5/325; 6/536 (ตีร-); ม.วํ.34,70,36,59 (วาปิ-); มิลินฺ.416.
– 2. ความสัมพันธ์ที่กำหนดไว้อย่างตายตัว, มรรยาท, กฎ, การควบคุม strictly defined relation, rule, control ชา.2/215; วิ.ม.15.
– คุณ. อยู่ในเส้น (หรือเขตแดน), ปฏิบัติตามกฎอย่างเฉียบขาด adj. keeping to the lines (or boundaries), observing strict rules องฺ.3/227 (อ้างไว้ใน quoted สุตฺ.นิ.อ.318,325). -พนฺธ อยู่ในความควบคุม keeping in control วิ.1/287.
– เทียบ วิมริยาทิ.
มรรยาท
[มันยาด] น. กิริยาวาจาที่ถือว่าสุภาพเรียบร้อยถูกกาลเทศะ, มารยาท ก็ว่า. (ส. มรฺยาทา; ป. มริยาท).
มารยาท
[-ระยาด] น. มรรยาท, กิริยาวาจาที่ถือว่าสุภาพเรียบร้อยถูกกาลเทศะ. (ส. มรฺยาทา; ป. มริยาท).