บำเพ็ญกรณี (บาลีวันละคำ 304)
บำเพ็ญกรณี
(คำผิด)
“เกิดมาแล้วพยายามทำประโยชน์ให้แก่สังคมหรือเพื่อนมนุษย์เรื่อยไปจนกว่าชีวิตจะหาไม่”
ในภาษาไทยเคยนิยมใช้คำเรียกการกระทำดังกล่าวข้างต้นนี้ว่า “บำเพ็ญกรณีย์” (-ณี มี ย์) เช่น
“ในระหว่างที่มีชีวิตอยู่ คุณพ่อได้บำเพ็ญกรณีย์อย่างสม่ำเสมอ”
แต่ก็ปรากฏอยู่อย่างสม่ำเสมอว่า มีผู้เขียนคำนี้ว่า “บำเพ็ญกรณี” (-ณี ไม่มี ย์)
“กรณีย์” มี ย์ กับ “กรณี” ไม่มี ย์ ความหมายต่างกัน
“กรณีย์” คำบาลีเดิมคือ “กรณีย” (กะ-ระ-นี-ยะ) รากศัพท์คือ กร (ธาตุ = ทำ) + อนีย (ปัจจัย = ควร, พึง) แปลง น เป็น ณ
: กร + อนีย (= อณีย) = กรณีย แปลว่า “ควรทำ” “พึงทำ” หมายถึงกิจที่ควรทำ, สิ่งที่ควรทำ, ข้อผูกพัน, หน้าที่ (คำเต็มๆ ที่เราคุ้นคือ “กรณียกิจ”)
ส่วน “กรณี” มาจากรากศัพท์ คือ กร (= ทำ) + ยุ (ปัจจัย = การ-) แปลง ยุ เป็น อน, แปลง น เป็น ณ, ลง อี เครื่องหมายอิตถีลิงค์
: กร + ยุ (= อน = อณ) + อี = กรณี แปลว่า กระทำ, สร้าง, ก่อให้เกิด = การกระทำเหตุ, ก่อเหตุ หมายถึงคดี, เรื่อง, เหตุ เช่น ในกรณีนี้ = ในเรื่องนี้
สรุปคำ :
บำเพ็ญกรณีย์ = ทำประโยชน์
บำเพ็ญกรณี = ก่อเหตุ
สรุปความ : การก่อเหตุบางอย่างอาจถูกมองว่าเป็นการทำประโยชน์
แต่ประโยชน์ที่ดี ไม่ควรทำด้วยการก่อเหตุ
บาลีวันละคำ (304)
11-3-56
กรณี (บาลี-อังกฤษ)
กระทำ, สร้าง, ก่อให้เกิด, ผลิต
การสร้าง, การผลิต, การกระทำ, การประกอบ
กรณีย นป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
กิจที่ควรทำ, สิ่งที่ควรทำ, ข้อผูกพัน, หน้าที่.
กรณี
[กะระ-, กอระ-] น. คดี, เรื่อง, เหตุ, เช่น ในกรณีนี้ = ในเรื่องนี้. (ป., ส. กรณี ว่า ที่เป็นเหตุกระทํา).
กรณีย-, กรณีย์, กรณียะ
[กะระ-, กอระ-] น. กิจ.ว. อันควรทํา, อันพึงทํา. (ป.).
กรณียกิจ
น. กิจที่พึงทำ, หน้าที่อันพึงทํา.
บำเพ็ญ
ก. ทําให้เต็มบริบูรณ์, เพิ่มพูน, (มักใช้ในเรื่องเกี่ยวกับศาสนา) เช่น บําเพ็ญบุญ บําเพ็ญบารมี; ประพฤติ, ปฏิบัติ, เช่น บําเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ บําเพ็ญพรต.