ทุกข์ (บาลีวันละคำ 308)

ทุกข์

เขียนแบบไทย อ่านว่า ทุก

เขียนแบบบาลี “ทุกฺข” อ่านว่า ทุก-ขะ

“ทุกฺข – ทุกข์” แปลตามศัพท์ว่า –

1-“สภาวะที่ทำได้ยากที่จะอดทน” คือยากที่จะทนได้ = ทนนะทนได้ แต่ยากหน่อย หรือยากมาก

2-“ความสุขที่น่ารังเกียจ” เป็นการมองโลกในแง่ดี คือความทนได้ยากที่เกิดขึ้นนั้นมองว่า-ก็เป็นความสุขแบบหนึ่ง แต่เป็นความสุขที่น่าเกลียด หรือน่ารังเกียจ

3-“สภาวะที่ขุดจิตเป็นสองอย่าง” คือจิตปกติเป็นอย่างหนึ่งอยู่แล้ว พอมีทุกข์มากระทบ ก็กระเทือนกลายเป็นอีกอย่างหนึ่ง ทำนองเดียวกับสำนวนที่ว่า “หัวใจแตกสลาย”

4-“สภาวะที่ทำให้เป็นทุกข์” คำแปลสำนวนนี้ในภาษาบาลีมีความหมาย แต่ในภาษาไทย เท่ากับพูดว่า มืดคือค่ำ และ ค่ำคือมืด คือเป็นเพียงบอกให้รู้ว่า สิ่งนั้นเรียกว่า “ทุกข์” หรือเล่นสำนวนว่า “ทุกข์ก็คือทุกข์”

ผู้รู้บอกว่า –

1-เนื้อแท้ของชีวิตคือทุกข์ เหมือนกับภูมิที่แท้จริงของโลกคือ “อุณห” = ความร้อน (= อุณหภูมิ) ที่เรารู้สึกเย็น ที่แท้ก็คือความร้อนลดลง

ที่เรารู้สึกเป็นสุข ที่แท้ก็คือทุกข์มันลดลง

2-วิธีที่ถูกต้องในการจัดการกับ “ทุกข์” คือรู้เท่าและรู้ทัน = กำหนดรู้ ไม่ใช่ไปแก้ทุกข์ เพราะตัวทุกข์แก้ไม่ได้ ต้องแก้ที่ต้นเหตุของทุกข์ (ที่ปัญหาของบ้านเมืองแก้กันไม่ตกก็เพราะพลาดตรงนี้ คือไปหลงแก้ที่ตัวปัญหา ไม่ได้แก้ที่ต้นเหตุของปัญหา)

สัจธรรม : ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนํ = เกิดไม่รู้จบ ทุกข์ไม่รู้จบ

บาลีวันละคำ (308)

15-3-56

ทุกฺข (บาลี-อังกฤษ)

ไม่รื่นรมย์, เจ็บปวด, นำมาซึ่งทุกข์, ความทุกข์

unpleasamt, painful, causing misery

ทุกฺข (ศัพท์วิเคราะห์)

-ทุกฺกรํ ขมนเมตฺถาติ ทุกฺขํ สภาวะที่ทำได้ยากที่จะอดทน คือยากที่จะทนได้

ทุ บทหน้า ขม ธาตุ ในความหมายว่าอดทน กฺวิ ปัจจัย

-กุจฺฉิตํ ขํ สุขนฺติ ทุกฺขํ ความสุขที่น่ารังเกียจ

กุจฺฉิต + ข ศัพท์ ลบ จฺฉิต แปลง กุ เป็น ทุ ซ้อน ก

-ทฺวิธา จิตฺตํ ขนตีติ ทุกฺขํ สภาวะที่ขุดจิตเป็นสองอย่าง

ทฺวิ บทหน้า ขนุ ธาตุ ในความหมายว่าขุด อ ปัจจัย แปลง ทฺวิ เป็น ทุ ซ้อน ก ลบที่สุดธาตุ

-ทุกฺขยตีติ ทุกฺขํ สภาวะที่ทำให้เป็นทุกข์

ทุกฺข ธาตุ ในความหมายว่าเป็นทุกข์ อ ปัจจัย

ทุกฺข ค.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

ทุกข์, 1. สภาพที่ทนอยู่ได้ยาก, สภาพที่คงทนอยู่ไม่ได้ เพราะถูกบีบคั้นด้วยความเกิดขึ้นและความดับสลาย เนื่องจากต้องเป็นไปตามเหตุปัจจัยที่ไม่ขึ้นต่อตัวมันเอง 2. สภาพที่ทนได้ยาก, ความรู้สึกไม่สบาย ได้แก่ ทุกขเวทนา, ถ้ามาคู่กับโทมนัส (ในเวทนา ๕) ทุกข์ หมายถึงความไม่สบายกายคือทุกข์กาย (โทมนัสคือไม่สบายใจ) แต่ถ้ามาลำพัง (ในเวทนา ๓) ทุกข์หมายถึงความไม่สบายกายไม่สบายใจ คือทั้งทุกข์กายและทุกข์ใจ

ทุกฺข นป.

ความทุกข์, สภาพที่ทนได้ยาก, สภาวะที่บีบคั้น ขัดแย้ง บกพร่อง ขาดแก่นสารและความเที่ยงแท้ ไม่ให้ความพึงพอใจแท้จริง, ได้แก่ ชาติ ชรา มรณะ การประจวบกับสิ่งอันไม่เป็นที่รัก การพลัดพรากจากสิ่งที่รัก ความปรารถนาไม่สมหวัง

ทุกข-, ทุกข์

 [ทุกขะ-, ทุก] น. ความยากลําบาก, ความไม่สบายกายไม่สบายใจ. (ป.; ส. ทุะข).

ทุกข์ n.sorrow, distress, adversity, trouble, anxiety (สอ เสถบุตร)

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย