เรียนบาลีแบบใช้งานในชีวิตประจำวัน (๐๐๑)
เรียนบาลีแบบใช้งานในชีวิตประจำวัน (๐๑๔)
เรียนบาลีแบบใช้งานในชีวิตประจำวัน (๐๑๔)
————————————–
ศีลห้า: ว่าได้ แปลถูก ปฏิบัติได้ (ต่อ)
…………………………..
(๑) ปาณาติปาตา เวรมณี สิกฺขาปทํ สมาทิยามิ.
…………………………..
ปาณาติปาตา เวระมะณี สิกฺขาปะทัง สะมาทิยามิ.
…………………………..
คำที่เป็นหลักในศีลข้อที่หนึ่งคือ “ปาณาติบาต” อ่านว่า ปา-นา-ติ-บาด แยกคำเป็น ปาณ + อติบาต
(๑) “ปาณ” แปลตามศัพท์ว่า (1) “สิ่งเป็นเครื่องเป็นอยู่ได้แห่งเหล่าสัตว์” (2) “สิ่งเป็นเครื่องให้มีลมปราณ” หมายถึง คนหรือสัตว์ที่มีชีวิต, ชีวิต, สัตว์โลก (living being, life, creature)
นักขบธรรมะให้จำกัดความ “ปาณ” ว่า “สิ่งที่มีลมหายใจ”
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔ บอกไว้ว่า “ลมหายใจ; สัตว์มีชีวิต, ชีวิต”
(๒) “อติบาต” (อะ-ติ-บาด) แปลตามศัพท์ว่า “การยัง-ให้ตกล่วง” หมายถึง ทำร้ายให้ถึงแก่ชีวิต
“ปาณาติบาต” แปลตามศัพท์ว่า “การยังสัตว์มีลมหายใจให้ตกล่วง” หมายถึง พรากสิ่งที่มีชีวิต, ปลิดชีวิต, ฆ่า, ทำลาย
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔ บอกความหมายไว้ว่า “การทําลายชีวิตมนุษย์และสัตว์อื่น ๆ, การฆ่าสัตว์ตัดชีวิต”
โปรดสังเกต คำไทย “ปาณาติบาต” เขียนเป็นคำบาลีเป็น “ปาณาติปาต” (ไทย –บาต บาลี –ปาต)
แต่คำบาลีในตัวศีลไม่ใช่ “ปาณาติปาต” แต่เป็น “ปาณาติปาตา” คือเป็น -ปาตา ไม่ใช่ -ปาต
ศีลทุกข้อ ก่อนถึงคำว่า “เวรมณี” จะเป็นสระ อา ทั้งนั้น
…………………………..
(๑) ปาณาติปาตา …
(๒) อะทินนาทานา …
(๓) กาเมสุมิจฉาจารา …
(๔) มุสาวาทา …
(๕) สุราเมระยะมัชชะปะมาทัฏฐานา …
…………………………..
อันนี้เป็นไปตามกฎการผันรูปหรือการลงวิภัตติปัจจัย
สังเกตเล่นๆ แต่ได้ความรู้จริงๆ
ภาษาไทยเราพูดว่า “ไปวัด”
แต่ภาษาบาลีต้องพูดว่า “ไปสู่วัด” คือต้องมีคำว่า “สู่” ด้วย
ภาษาไทยเราพูดว่า “เว้นการฆ่าสัตว์”
แต่ภาษาบาลีต้องพูดว่า “เว้นจากการฆ่าสัตว์” คือต้องมีคำว่า “จาก” ด้วย
ถ้า “ไป-” ต้อง “-สู่” : ไปสู่
ถ้า “เว้น-” ต้อง “-จาก” : เว้นจาก
วิภัตติปัจจัยที่มีคำแปลว่า “จาก” เมื่อลงที่คำนาม ทำให้พยางค์ท้ายกลายเป็นสระ อา
…………………………..
ปาณาติปาต เป็น ปาณาติปาตา … จากปาณาติบาต
อะทินนาทาน เป็น อะทินนาทานา … จากอะทินนาทาน
กาเมสุมิจฉาจาร เป็น กาเมสุมิจฉาจารา … จากกาเมสุมิจฉาจาร
มุสาวาท เป็น มุสาวาทา … จากมุสาวาท
สุราเมระยะมัชชะปะมาทัฏฐาน เป็น สุราเมระยะมัชชะปะมาทัฏฐานา … จากสุราเมรัย…
…………………………..
นี่คือที่ว่า-เป็นไปตามกฎการผันรูปหรือการลงวิภัตติปัจจัย
สังเกตไว้เป็นพื้นความรู้
………………..
“ปาณาติบาต” เป็นศีลข้อที่ ๑ ในศีล ๕ ศีล ๘ และศีล ๑๐ และเป็นอาบัติปาราชิกสิกขาบทที่ ๑ ในจำนวน ๔ สิกขาบท (กรณีฆ่ามนุษย์)
องค์ประกอบที่ตัดสินว่าเป็น “ปาณาติบาต” มี ๕ (อ่านบาลีไม่ถนัด จำบาลีไม่ได้ ไม่ต้องกังวล ขอเพียงเข้าใจความหมาย) คือ :
(๑) ปาโณ ปาณะนั้นยังมีชีวิตอยู่
(๒) ปาณสญฺญิตา ผู้ทำรู้ว่าปาณะนั้นยังมีชีวิต
(๓) วธกจิตฺตํ มีเจตนาจะทำให้ตาย
(๔) อุปกฺกโม ลงมือทำ
(๕) เตน มรณํ ปาณะนั้นตายด้วยการกระทำนั้นโดยตรง
ข้อสังเกต :
ศีลข้อ “ปาณาติบาต” นี้ มักพูดกันเป็นคำสามัญว่า “ฆ่าสัตว์” คำว่า “สัตว์” ชวนให้นึกแคบเข้าไปเฉพาะสัตว์เดรัจฉาน (animal) คือสัตว์ทั่วไปที่ไม่ใช่มนุษย์
แต่ในทางหลักธรรมวินัยท่านจำกัดความไว้รัดกุมด้วยการใช้คำว่า “ปาณ” หมายถึง “สิ่งมีชีวิตที่มีลมปราณ” คือมีลมหายใจ
เพราะฉะนั้น สิ่งมีชีวิตที่มี “ปาณ” ทุกชนิด จะเป็นมนุษย์หรือสัตว์ทั่วไปก็ตาม ใครไปทำให้ตาย ย่อมผิดศีลข้อนี้ทั้งสิ้น
…………………………..
พูดภาษาไทยว่า –
ข้าพเจ้าขอสมาทานสิกขาบทคืองดเว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต
พูดเป็นภาษาบาลีว่า –
ปาณาติปาตา เวรมณี สิกฺขาปทํ สมาทิยามิ.
…………………………..
นาวาเอก ทองย้อย แสงสินชัย
๒ กรกฎาคม ๒๕๖๔
๑๑:๐๒
…………………………….
เรียนบาลีแบบใช้งานในชีวิตประจำวัน (๐๑๕)
…………………………….
เรียนบาลีแบบใช้งานในชีวิตประจำวัน (๐๑๓)