ดุสิต (บาลีวันละคำ 3,511)

ดุสิต

สวรรค์ชั้นที่สี่

อ่านว่า ดุ-สิด

“ดุสิต” บาลีเป็น “ตุสิต” อ่านว่า ตุ-สิ-ตะ รากศัพท์มาจาก –

(1) ตุสฺ (ธาตุ = ยินดี) + อิ อาคมหน้าปัจจัย + ต ปัจจัย

: ตุสฺ + อิ + ต = ตุสิต แปลตามศัพท์ว่า “ยินดีแล้ว”

(2) ตุส (ความยินดี) + อิต (ถึงแล้ว)

: ตุส + อิต = ตุสิต แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ถึงความยินดี”

“ตุสิต” เป็นคุณศัพท์ หมายถึง พอใจ, ยินดี, มีความสุข (pleased, happy)

ในบาลี “ตุสิต” เป็นคุณศัพท์ขยายคำว่า “เทวา” (เทวดาทั้งหลาย) เปลี่ยนรูปเป็น “ตุสิตา” (ตุ-สิ-ตา) แปลตามศัพท์ว่า (1) “เทพผู้ยินดีด้วยสมบัติทิพย์” (2) “เทพผู้ถึงความยินดีด้วยสิริสมบัติ หมายถึง เทพผู้มีความชื่นชมยินดี (the delightful) 

“ตุสิต” ในภาษาไทยใช้เป็น “ดุษิต” และ “ดุสิต” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกไว้ว่า – 

“ดุษิต, ดุสิต : (คำนาม) ชื่อสวรรค์ชั้นที่ ๔ แห่งสวรรค์ ๖ ชั้น ได้แก่ จาตุมหาราชหรือจาตุมหาราชิกหรือจาตุมหาราชิกา ดาวดึงส์ ยามา ดุสิต นิมมานรดี และปรนิมมิตวสวัตดี, มีท้าวสันดุสิตเป็นผู้ครอง. (ส. ตุษิต; ป. ตุสิต).”

ต่อมา พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ปรับแก้คำนิยามใหม่เป็นดังนี้ – 

“ดุษิต, ดุสิต : (คำนาม) ชื่อสวรรค์ชั้นที่ ๔ แห่งสวรรค์ ๖ ชั้น มีท้าวสันดุสิตเป็นใหญ่ในชั้นนี้. (ส. ตุษิต; ป. ตุสิต). (ดู ฉกามาพจร ประกอบ).”

โปรดสังเกตและเปรียบเทียบคำนิยามของพจนานุกรมฯ ทั้ง 2 ฉบับ แล้วศึกษาวิธีคิดของคณะกรรมการผู้จัดทำ

คำว่า “ดุสิต” พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต บอกไว้ว่า 

…………..

ดุสิต : สวรรค์ชั้นที่ ๔ แห่งสวรรค์ ๖ ชั้น มีท้าวสันดุสิตเทวราชปกครอง สวรรค์ชั้นนี้เป็นที่สถิตของพระโพธิสัตว์ก่อนจุติลงมาสู่มนุษยโลกและตรัสรู้ในพระชาติสุดท้าย.

…………..

ขยายความ :

มีข้อสังเกตว่า พระพุทธเจ้าของเราในพระชาติสุดท้ายที่เป็นพระโพธิสัตว์ก็อุบัติในภพดุสิต พระนางสิริมหามายาพุทธมารดาซึ่งตั้งความปรารถนาเป็นมารดาของพระพุทธเจ้าพระองค์ต่อไปก็ไปอุบัติในภพดุสิต

อาจกล่าวได้ว่า สวรรค์ชั้นดุสิตเป็นที่สถิตของเหล่าบุคคลผู้ตั้งความปรารถนาจะทำประโยชน์ยิ่งใหญ่ให้แก่โลก และโดยนัยนี้จึงมีความเชื่อกันว่า ผู้ที่เกิดมาทำประโยชน์ให้แก่โลก เมื่อสิ้นอายุขัย หากยังไม่สิ้นภพจบชาติ ก็จะไปอุบัติขึ้นในภพดุสิต รอเวลาที่จะจุติลงมาเกิดเป็นมนุษย์สร้างบุญบารมีสืบต่อไปจนกว่าบรรลุโมกขธรรมหลุดพ้นจากสังสารทุกข์ได้ในที่สุด

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ฝึกให้ยินดีในธรรมอยู่ประจำจิต

: สวรรค์ชั้นดุสิตก็มาทันที

#บาลีวันละคำ (3,511)

22-1-65 

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย