มธุภาณี
มธุภาณี
———
“มธุภาณี” แปลตรงตัวว่า “พูดปานน้ำผึ้ง” หมายถึงคำพูดของเขาเปรียบเหมือนน้ำผึ้ง ในภาษาไทยมักเข้าใจกันว่า พูดเพราะ เรียกเทียบคำบาลีว่า “ปากหวาน”
พูดอย่างไรเรียกว่า “มธุภาณี”?
ในพระไตรปิฎก มีพระสูตรหนึ่งชื่อ “คูถภาณีสูตร” คัมภีร์ติกนิบาต อังคุตรนิกาย เป็นคำตรัสของพระพุทธเจ้า ขออัญเชิญมาทั้งคำบาลีและคำแปลเพื่อเจริญปัญญา ดังนี้ –
…………………………………..
กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล มธุภาณี
มธุภาณีคือบุคคลเช่นไร?
อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลลางคนในโลกนี้
ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ
เป็นผู้ละวาจาหยาบ เว้นจากวาจาหยาบ
ยา สา วาจา เนฬา
วาจาใดไม่มีโทษ (faultless)
กณฺณสุขา
สบายหู (pleasant to the ear)
เปมนิยา
น่าดูดดื่ม (affectionate)
หทยงฺคมา
จับใจ (heart-stirring)
โปรี
เป็นคำชาวเมือง (urbane, polite)
พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา
เป็นที่พอใจชอบใจแห่งพหูชน
ตถารูปึ วาจํ ภาสิตา โหติ
เป็นผู้กล่าววาจาอย่างนั้น
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุคฺคโล มธุภาณี.
บุคคลเช่นนี้แหละภิกษุทั้งหลาย เราเรียกว่ามธุภาณี
ที่มา: ติกนิบาต อังคุตรนิกาย
พระไตรปิฎกเล่ม ๒๐ ข้อ ๔๖๗
…………………………………..
ในภาษาไทยมีคำว่า “มธุรสวาจา” ความหมายตรงกับ “มธุภาณี”
อรรถกถาขยายความลักษณะอย่างหนึ่งของ “มธุภาณี” ว่า –
ปิติมตฺตํ ปิตาติ
เรียกคนปูนพ่อว่า คุณพ่อ
มาติมตฺตํ มาตาติ
เรียกคนปูนแม่ว่า คุณแม่
ภาติมตฺตํ ภาตาติ วทนฺติ.
เรียกคนปูนพี่ว่า คุณพี่
คงระลึกกันได้ว่า ไทยเรามีวัฒนธรรมเรียกขานกันด้วย “มธุรสวาจา” เช่นนี้ทั่วไป ภาษาวิชาการเรียกว่า “วัฒนธรรมนับญาติ”
…………………………………..
พูดความจริงแม้จะเป็นคำสกปรก
ดีกว่าโกหกด้วยคำหวาน
…………………………………..
พลเรือตรี ทองย้อย แสงสินชัย
๒๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๕
๑๓:๒๙
……………………………………….
มธุภาณี