สาลา (บาลีวันละคำ 453)

สาลา

ในภาษาไทยใช้ตามรูปสันสกฤตเป็น “ศาลา”

“สาลา” แปลตามศัพท์ว่า “โรงเรือนเป็นที่ผู้คนไปหา” (สลติ  คจฺฉติ  เอตฺถาติ  สาลา = บุคคลย่อมไปในที่นั้น เหตุนั้น ที่นั้นจึงเรียกว่า สาลา)

“ศาลา-สาลา” หมายถึง ห้องโถง, ห้องใหญ่, บ้าน; เพิง, โรงสัตว์

ความหมายในภาษาไทย พจน.42 บอกว่า –

“ศาลา : อาคารทรงไทย ปล่อยโถง ไม่กั้นฝา ใช้เป็นที่พักหรือเพื่อประโยชน์การงานอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น ศาลาวัด ศาลาที่พัก ศาลาท่านํ้า, โดยปริยายหมายถึงอาคารหรือสถานที่บางแห่ง ใช้เพื่อประโยชน์การงานอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น ศาลาพักร้อน ศาลาสวดศพ”

ภาษาไทยคำเก่าๆ ใช้คำว่า “ศาลา” ในความหมายว่า –

1. สถานที่ปฏิบัติราชการ เช่น ศาลาว่าการกระทรวง.. ศาลากลางจังหวัด.. สุขศาลา (ปัจจุบันเรียกว่า สถานีอนามัย)

2. สถานที่ปฏิบัติกิจบางอย่าง (เฉพาะคราวหรือประจำ) เช่น ศาลาการเปรียญ (ศาลาวัดสำหรับพระสงฆ์แสดงธรรมและใช้เป็นที่บำเพ็ญกุศลต่างๆ ด้วย)

“ศาลา” ในภาษาไทยใช้เรียกสถานที่ทุกระดับ ตั้งแต่สถานที่เฉพาะพระราชามหากษัตริย์ ไปจนถึงสถานที่สำหรับคนอนาถา มีทั้งที่ต้องอธิบายจึงจะรู้ว่าเป็นสถานที่อะไร และที่เอ่ยขึ้นมาก็รู้กันดีโดยไม่ต้องอธิบาย เช่น

– “ศาลาลงสรง” = ศาลาที่สร้างขึ้นชั่วคราวสำหรับใช้ในพระราชพิธีโสกันต์หรือพระราชพิธีเกศากันต์และพระราชพิธีลงท่า

– “อาโรคยศาลา” หรือ “อาโรคยศาล”= โรงพยาบาล

– “ศาลาลูกขุน” = ที่ทำการของลูกขุน

– “ศาลาราย” = ศาลาที่สร้างเป็นหลัง ๆ เรียงเป็นแนวรอบโบสถ์หรือวิหาร เช่น ศาลารายวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

– “ศาลาฉทาน” = สถานที่แจกจ่ายอาหารแก่คนทั่วไปเป็นการกุศล

– “ศาลาพักร้อน”

– “ศาลาริมทาง”

– “ศาลาวัด”

: แม้เป็นเพียงศาลา

อย่าดูถูกว่าต้อยต่ำ

ถามตัวเองสักคำ

ทำประโยชน์เหมือนศาลาได้บ้างหรือยัง

บาลีวันละคำ (453)

11-8-56

สาลา = ศาลา, โรงเรือน, ที่พัก, ที่อาศัย (ศัพท์วิเคราะห์)

สลติ คจฺฉติ เอตฺถาติ สาลา โรงเรือนเป็นที่ผู้คนไปหา

สล ธาตู ในความหมายว่าไป ณ ปัจจัย อา อิต. พฤทธิ์ อ เป็น อา

สาลา (บาลี-อังกฤษ)

ห้องโถง (มีหลังคาและมีฝาล้อมรอบ), ห้องใหญ่, บ้าน; เพิง, โรงสัตว์ a large (covered & enclosed) hall, large room, house; shed, stable

คำที่ต่อด้วย -สาลา

อคฺคิ-โรงไฟ a hall with a fire

อาสน-ห้องมีที่นั่ง, หอฉัน hall with seats

อุทปาน-เพิงครอบบ่อน้ำ a shed over the well

อุปฏฺฐาน-ห้องสำหรับบริการ service hall

กฐิน-ห้องสำหรับกฐิน a hall for the kaṭhina

กีฬ-ห้องเล่น playhouse

กุตูหล-ห้องที่พักสำหรับคนทั่วไป a common room

กุมฺภการ-ห้องนายช่างหม้อ potter’s hall

คิลาน-ห้องคนไข้, โรงพยาบาล sick room, hospital

ชนฺตาฆร-ห้องอาบน้ำ (ใหญ่) (large) bath room

ทาน-โรงทาน a hall for donations

ทฺวาร-ห้องที่มีประตู  hall with doors

ปานีย-ห้องน้ำดื่ม a water — room

ภตฺต-ห้องอาหาร  refectory

ยญฺญ-ห้องบูชายัญ hall of sacrifice

รชน-โรงย้อมผ้า dyeing workshop

รถ- โรงรถ car shed

หตฺถิ-โรงช้าง an elephant stable

อาโรคฺยสาลา = โรงพยาบาล

สาลา อิต.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

โรง.

อคฺคิ- อิต.

เรือนไฟ, โรงบูชาไฟ, ห้องอบตัว

อาสน- อิต.

โรงอาหาร, โรงฉัน.

อุปฏฺฐาน- อิต.

ศาลาเป็นที่บำรุง, หอฉัน, โรงฉัน.

กฐิน- อิต.

บริเวณที่พระภิกษุขึงผ้ากฐินทำให้เป็นจีวร.

กุตูหล- อิต.

ศาลาพักผ่อน, โรงหย่อนใจ, ศาลาสาธารณะ.

กุมฺภการ- อิต.

โรงช่างหม้อ.

คิลาน- อิต.

โรงพักคนไข้, หอรักษาคนไข้, สถานพยาบาล

ทาน- อิต.

โรงทาน.

ทฺวาร- อิต.

ศาลามีประตู.

ปานีย- อิต.

ร้านเครื่องดื่ม, โรงดื่ม.

ภตฺตคฺค นป.

ห้องอาหาร, โรงอาหาร.

ศาลา

  น. อาคารทรงไทย ปล่อยโถง ไม่กั้นฝา ใช้เป็นที่พักหรือเพื่อประโยชน์การงานอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น ศาลาวัด ศาลาที่พัก ศาลาท่านํ้า, โดยปริยายหมายถึงอาคารหรือสถานที่บางแห่ง ใช้เพื่อประโยชน์การงานอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น ศาลาพักร้อน ศาลาสวดศพ. (ส.; ป. สาลา).

ศาลากลาง

  น. อาคารที่ใช้เป็นที่ทำการของจังหวัด เช่น ศาลากลางจังหวัดฉะเชิงเทรา.

ศาลากลางย่าน

  น. อาคารทรงไทย คล้ายศาลาการเปรียญ นิยมสร้างไว้กลางหมู่บ้าน สำหรับให้คนในหมู่บ้านมาประชุม ทำบุญ หรือฟังธรรม เช่น ศาลากลางย่านที่ตำบลบ้านบุ, ศาลาโรงธรรม ก็เรียก.

ศาลาการเปรียญ

  น. ศาลาวัดสำหรับพระสงฆ์แสดงธรรม.

ศาลาฉทาน

  [-ฉ้อทาน] น. สถานที่แจกจ่ายอาหารแก่คนทั่วไปเป็นการกุศล, ฉทานศาลา ก็เรียก.

ศาลาดิน

  น. ศาลาที่ใช้พื้นดินเป็นพื้นหรือพื้นติดดิน ใช้ประกอบศาสนกิจเป็นต้น เช่น ศาลาดินที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม.

ศาลาตักบาตร, ศาลาบาตร

  น. ศาลาที่ลักษณะเป็นโรงยาว มีฐานสำหรับตั้งบาตรได้หลายลูก มักปลูกไว้ในย่านกลางหมู่บ้านที่อยู่ไกลวัด ในเวลาเทศกาลที่นิมนต์พระมาเจริญพระพุทธมนต์ ก็จะตั้งบาตรเรียงไว้ที่ศาลานั้นเพื่อให้ประชาชนได้ตักบาตร.

ศาลาประชาคม

  น. สถานที่หรืออาคารที่สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ประชุมประกอบกิจกรรมต่าง ๆ ของประชาชนในชุมชนนั้น ๆ.

ศาลายก

  น. ศาลาที่ยกพื้นสูงใช้ประกอบศาสนกิจเป็นต้น เช่น ศาลายกที่หน้าวัดสุทัศนเทพวราราม.

ศาลาราย

  น. ศาลาที่สร้างเป็นหลัง ๆ เรียงเป็นแนวรอบโบสถ์หรือวิหาร เช่น ศาลารายวัดพระศรีรัตนศาสดาราม.

ศาลาโรงธรรม

  น. ศาลากลางย่าน.

ศาลาลงสรง

  [-สง] น. ศาลาที่สร้างขึ้นชั่วคราวสำหรับใช้ในพระราชพิธีโสกันต์หรือพระราชพิธีเกศากันต์และพระราชพิธีลงท่า.

ศาลาลูกขุน

  (โบ) น. ที่ทำการของลูกขุน.

ศาลาวัด

  น. อาคารที่ปลูกไว้ในวัดสำหรับทำบุญและศึกษาเล่าเรียนเป็นต้น.

ศาลาสรง

  [-สง] (ถิ่น-พายัพ, อีสาน) น. ศาลาขนาดย่อมมุงหลังคาและมีฝากั้นมิดชิด ใช้เป็นที่สรงนํ้าพระสงฆ์ที่เคารพนับถือ ปฏิบัติกันในเทศกาลสงกรานต์โดยทํารางนํ้ารูปนาคพาดเข้าไปในศาลา เวลาสรงนํ้าพระให้เทนํ้าลงบนรางนั้น.

สุขศาลา

  [สุกสาลา] น. สถานบริการสาธารณสุขที่ไม่มีแพทย์ประจํา ให้บริการสาธารณสุขทุกสาขา และส่งเสริมป้องกันด้านอนามัยแก่ประชาชนในระดับตําบลและหมู่บ้าน, ปัจจุบันเรียกว่า สถานีอนามัย.

วิถี ศาลา คงคา นารี

วิถี ทางร่วมเส้น สัญจร

ศาลา ที่พักนอน ผ่อนร้อน

คงคา ชโลธร    เรือแล่น เสมอนา

นารี งามชะอ้อน สี่นี้ของกลาง

(จำมาจากของเก่า)

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย