สวัสดิภาพ (บาลีวันละคำ 459)
สวัสดิภาพ
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกว่า
“สวัสดิภาพ : ความปลอดภัย เช่น ขอให้เดินทางโดยสวัสดิภาพ ตำรวจออกตรวจท้องที่ในเวลากลางคืนเพื่อสวัสดิภาพของประชาชน”
“สวัสดิภาพ” บาลีเป็น “โสตฺถิภาว” อ่านว่า โสด-ถิ-พา-วะ ประกอบด้วย โสตฺถิ + ภาว
“โสตฺถิ” มาจาก สุ (= ดี) + อตฺถิ (= มี)
กระบวนการทางไวยากรณ์คือ แผลง อุ ที่ สุ เป็น โอ : โส + อตฺถิ = โสตฺถิ
อีกรูปหนึ่งคือ “สุวตฺถิ” (สุ-วัด-ถิ) : สุ + อตฺถิ = สุวตฺถิ (ลองออกเสียง สุ อัตถิ เร็วๆ จะได้เสียง สุ-วัด-ถิ)
“โสตฺถิ” หรือ “สุวตฺถิ” สันสกฤตเป็น “สฺวสฺติ” เราเขียนอิงสันสกฤต จึงเป็น “สวัสดิ” ถ้าใช้โดดๆ ก็เป็น “สวัสดี” นั่นเอง
“ภาว” แปลว่า การ-, ความ– : โสตฺถิ + ภาว = โสตฺถิภาว เราเอามาเขียนเป็น “สวัสดิภาพ” ตรงกัน
“โสตฺถิภาว – สวัสดิภาพ” ในภาษาไทยความหมายแคบเพียงแค่-ความปลอดภัย (ในชีวิตและทรัพย์สิน) แต่ในบาลีมีความหมายมากกว่านี้
“โสตฺถิ” หรือ “สุวตฺถิ” แปลตามศัพท์ว่า “มีดี” หรือ “ดีมี” เราใช้ทับศัพท์ว่า “ความสวัสดี” หมายถึง ความเจริญสุข, ความดีงาม, การอยู่ดี, ความปลอดภัย, ความรุ่งเรือง, การได้รับพร, ความสำเร็จ, ความสมหวัง, ความสงบเย็น
พระท่านว่า :
นาญฺญตฺร โพชฺฌา ตปสา….นาญฺญตฺร อินฺทฺริยสํวรา
นาญฺญตฺร สพฺพนิสฺสคฺคา….โสตฺถึ ปสฺสามิ ปาณินํ.
ยังไม่รู้ใฝ่รู้
รู้แล้วเพียรทำไป
ทำไประวังใจไป
ระวังใจให้รู้จักปล่อยวาง
-นี่คือทางแห่งสวัสดิภาพ
(สังยุตตนิกาย สคาถวรรค ๑๕/๒๖๕)
17-8-56