ใครถูกหลอกในมหาเวสสันดรชาดก (๑)
ใครถูกหลอกในมหาเวสสันดรชาดก (๑)
————————————-
วัดมหาธาตุราชบุรีจัดงานประจำปีเนื่องในเทศกาลมาฆบูชา งานมี ๓ วัน มีเทศน์มหาชาติคือเวสสันดรชาดกทุกวัน ครบทั้ง ๑๓ กัณฑ์
ผมไปฟังเทศน์ทุกวัน ตั้งแต่ขึ้น ๑๒ ค่ำวันสุกดิบเทศน์คาถาพัน ๑๓ ค่ำเปิดงานกัณฑ์ทศพรกัณฑ์แรก จนถึง ๑๕ ค่ำกัณฑ์สุดท้าย นครกัณฑ์ เป็นอันได้บำเพ็ญบุญพิเศษประจำปีครบถ้วน
ขอแบ่งส่วนบุญให้ญาติมิตรทั้งปวงทั่วกัน
………………….
ทีนี้ก็จะขอเก็บบางเรื่องที่ได้จากการฟังเทศน์มหาชาติมาสนทนากัน
มหาเวสสันดรเป็นชาดกเรื่องยาว ท่านแบ่งเรื่องเป็นตอนๆ เรียกว่า “กัณฑ์” มี ๑๓ กัณฑ์ แต่ละตอนมีชื่อประจำกัณฑ์ กัณฑ์ไหนชื่ออะไร คนไทยรุ่นเก่าๆ จำได้ เรียกถูก ท่านผู้ใดสนใจ โปรดหามาศึกษาดูได้
ในที่นี้เจาะเฉพาะกัณฑ์ที่ ๖ ชื่อประจำกัณฑ์ว่า จุลพน ชื่อนี้แปลว่า “ป่าเล็ก” เป็นตอนที่พรานเจตบุตรพรรณนาความงามของป่าชี้ทางให้ชูชกไปหาพระเวสสันดร
ตัวละครสำคัญในกัณฑ์นี้ชื่อเจตบุตร เป็นพราน ที่เจาะจับตรงนี้ก็เพราะสะกิดใจมานานแล้ว พอเอ่ยถึงเจตบุตรพระผู้เทศน์มักสรุปตรงกันว่า เจตบุตรถูกชูชกหลอก
ผมไม่แน่ใจว่าคนรุ่นใหม่รู้เรื่องมหาเวสสันดรชาดกมากน้อยแค่ไหน เพราะฉะนั้น ขอสรุปเรื่องสั้นๆ ให้ฟังก่อน
…………………………………………
พระเวสสันดรเป็นกษัตริย์รัฐสีพี พระราชบิดาชื่อสญชัย พระราชมารดาชื่อผุสดี มเหสีชื่อมัทรี โอรสชื่อชาลี ราชธิดาชื่อกัณหา ทั้งสองยังเล็กอยู่ คราวหนึ่งรัฐเพื่อนบ้านเกิดวิกฤตฝนแล้ง มาขอช้างมงคล ช้างนี้อยู่ที่ไหนฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาลเสมอ พระเวสสันดรก็พระราชทานช้างไป ชาวเมืองไม่พอใจลงมติเนรเทศพระเวสสันดร พระเวสสันดรพามเหสีโอรสธิดาไปอยู่เขาวงกตป่าหิมพานต์
จากเมืองสีพีเข้าป่า พระเวสสันดรผ่านไปทางเมืองเจตรัฐ เมืองเจตรัฐมอบหมายให้พรานชื่อเจตบุตรทำหน้าที่นายด่านระวังป่าไม่ให้ใครเข้าไปรบกวนพระเวสสันดร ผ่านด่านเจตบุตร ก่อนไปถึงอาศรมของพระเวสสันดรมีอัจจุตฤๅษีสกัดอยู่อีกด่านหนึ่ง แปลว่าใครที่จะเข้าไปถึงพระเวสสันดรต้องผ่าน ๒ ด่าน คือเจตบุตร-อัจจุตฤๅษี
พราหมณ์ชูชกชาวเมืองกาลิงคะ เป็นคนแก่ ได้เมียสาวชื่ออมิตตดา เมียปรนนิบัติดี ผู้ชายครอบครัวอื่นๆ ตำหนิเมียของตนว่าไม่ดีเหมือนเมียชูชก บรรดาเมียๆ ทั้งหลายจึงรุมกันรังแกนางอมิตตดา นางอมิตตดาทำงานไม่สะดวก จึงบอกให้ชูชกไปขอกัณหาชาลีมาเป็นคนใช้
ชูชกเดินทางไปเขาวงกต ผ่านด่านเจตบุตร หลอกเจตบุตรว่าเป็นทูตนำสารเชิญพระเวสสันดรกลับเมือง เจตบุตรเชื่อ ชี้ทางให้ ผ่านด่านอัจจุตฤๅษี ชูชกก็หลอกอัจจุตฤๅษีแบบเดียวกัน
ในที่สุดชูชกไปขอสองกุมารสำเร็จ เอาตัวไปเรียกค่าไถ่จากพระเจ้าสญชัยที่เมืองสีพี พระเจ้าสญชัยก็พระราชทานค่าไถ่สองกุมารและปูนบำเหน็จชูชก แล้วยกพลออกไปรับพระเวสสันดรกลับมาครองราชสมบัติดังเดิม
…………………………………………
ในมหาเวสสันดรชาดก เรามักเข้าใจกันว่าเจตบุตรเป็นคนป่าคนดง เป็นพรานที่ดุร้าย แต่ไม่ฉลาด เพราะถูกชูชกหลอกว่าเป็นทูตนำสารไปเชิญพระเวสสันดรกลับเมืองก็หลงเชื่อง่ายๆ มิหนำซ้ำช่วยเป็นมัคคุเทศก์ชี้ทางให้เป็นอันดี
ในอรรถกถามีคำแสดงคุณสมบัติของเจตบุตรตอนหนึ่งว่า “พฺยตฺตํ สุสิกฺขิตํ เจตปุตฺตํ” แปลว่า “เจตบุตรเป็นคนฉลาด มีการศึกษาดี”
การที่เจตบุตรเชื่อชูชกและช่วยชี้ทางให้ไปหาพระเวสสันดร จึงอาจไม่ใช่เพราะความไม่ฉลาดอย่างที่เราเข้าใจ
แต่อาจเป็นเพราะเราเองไม่ฉลาดเท่าเจตบุตรก็เป็นได้
ทำไมจึงว่าเช่นนี้ จะได้ชี้ให้เห็นในตอนต่อไปครับ
พลเรือตรี ทองย้อย แสงสินชัย
๗ มีนาคม ๒๕๖๖
๑๑:๔๐
……………………………………….
……………………………………….