สุขุมคัมภีรภาพ (บาลีวันละคำ 563)

สุขุมคัมภีรภาพ

อ่านว่า สุ-ขุม-คำ-พี-ระ-พาบ

ประกอบด้วย สุขุม + คัมภีร + ภาพ

“สุขุม” บาลีอ่านว่า สุ-ขุ-มะ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ผอมบาง” หมายถึง ละเอียด, ประณีต, ผอม, เล็กน้อย, อ่อนนุ่ม, แยบยล (ฝรั่งแปลว่า subtle, minute)

“คัมภีร” บาลีเป็น “คมฺภีร” อ่านว่า คำ-พี-ระ แปลตามศัพท์ว่า “ที่เป็นที่หวาดกลัวของคนเดินไป” (คือไม่รู้ว่าลึกลงไปจะมีอะไรบ้าง เช่น น้ำลึก) “ที่แบ่งแยกแผ่นดินไป” (คือทำให้แผ่นดินแยกเป็นร่อง) หมายถึง ที่ลึก, ที่ลุ่ม, ลึก, ลึกซึ้ง, หยั่งไม่ถึง, มีหลักดี, สุขุม, สังเกตยาก, ยากยิ่ง (ฝรั่งแปลว่า deep, profound, unfathomable, well founded, hard to perceive, difficult), ห้วงลึก, พื้นฐานลึก, หลักฐานมั่นคง (the deep; deep ground, secure foundation)

“ภาพ” ในที่นี้มาจากบาลีว่า “ภาว” (พา-วะ) แปลว่า ความมี, ความเป็น, ภาวะ, ธรรมชาติ (being, becoming, condition, nature) แต่เมื่อใช้ต่อท้ายคำอื่น แปลว่า “การ–” หรือ “ความ–” แบบเดียวกับภาษาอังกฤษที่ลงท้ายว่า -ness, -tion หรือ -ty

ในที่นี้ “ภาว” ต่อท้าย “คมฺภีร” : คมฺภีร + ภาว = คมฺภีรภาว > คัมภีรภาพ แปลว่า ความลึก, ความลุ่มลึก, ความลึกซึ้ง, ภาวะที่ยากจะเข้าใจ

พจน.42 บอกไว้ว่า

– สุขุม : ประณีต, ลึกซึ้ง, รอบคอบ, ไม่วู่วาม

– คัมภีรภาพ : ความลึกซึ้ง

“สุขุมคัมภีรภาพ” เป็นบาลีไทย มีความหมายว่า ความละเอียดรอบคอบ เยือกเย็น ไม่วู่วาม

– ทางกาย : ควบคุมกิริยาอาการ สีหน้า ท่าทาง ได้สงบเรียบร้อย

– ทางวาจา : ถ้อยคำน้ำเสียงสุภาพ นิ่มนวล มีเหตุผลที่ละเอียดลึกซึ้ง ผู้ฟังสามารถตรองตามให้เข้าใจและเห็นจริงได้

– ทางใจ : สงบราบเรียบ มีสติ หนักแน่น มั่นคง ควบคุมอารมณ์ได้ทุกสถานการณ์

ทั้งหมดนี้เกิดขึ้นจากบุคลิกที่เป็นจริง มิใช่การแสดงแสร้งทำเป็นครั้งคราว

สุขุม : อย่าทำ อย่าพูดอะไรหยาบๆ

คัมภีรภาพ : อย่าคิดอะไรตื้นๆ

——————–

(ตามความประสงค์ของ Panthewan Kritsada)

30-11-56

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย