รุกขชาติ (บาลีวันละคำ 4,076)

รุกขชาติ

สิ่งที่ทำให้อาวาสรื่นร่มรมณีย์

อ่านว่า รุก-ขะ-ชาด

ประกอบด้วยคำว่า รุกข + ชาติ

(๑) “รุกข” 

เขียนแบบบาลีเป็น “รุกฺข” (มีจุดใต้ กฺ) อ่านว่า รุก-ขะ รากศัพท์มาจาก –

(1) รุกฺขฺ (ธาตุ = ป้องกัน, ปิดกั้น) + อ (อะ) ปัจจัย

: รุกฺข + อ = รุกฺข แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ป้องกัน” (คือป้องกันแดดได้)

(2) รุหฺ (ธาตุ = เกิด, งอกขึ้น) + ข ปัจจัย, แปลง ห เป็น กฺ (รุหฺ > รุกฺ)

: รุหฺ + ข = รุหฺข > รุกฺข แปลตามศัพท์ว่า “ผู้เกิดขึ้นบนแผ่นดิน”

บาลี “รุกฺข” สันสกฤตเป็น “วฺฤกฺษ” 

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า – 

“วฺฤกฺษ : (คำนาม) ‘พฤกษ,’ ต้นไม้ทั่วไป; a tree in general.”

ในภาษาไทยใช้คงรูปบาลีว่า “รุกข-” ก็มี ใช้ตามรูปสันสกฤตเป็น “พฤกษ” ก็มี

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) รุกข-, รุกข์ : (คำนาม) ต้นไม้. (ป.; ส. วฺฤกฺษ).

(2) พฤกษ-, พฤกษ์ ๑ : (คำนาม) ต้นไม้. (ส. วฺฤกฺษ; ป. รุกฺข).

ในที่นี้ ใช้ตามรูปบาลีเป็น “รุกข” 

(๒) “ชาติ” 

บาลีอ่านว่า ชา-ติ รากศัพท์มาจาก ชนฺ (ธาตุ = เกิด) + ติ ปัจจัย

กระบวนการทางไวยากรณ์ :

แบบที่ 1 แปลง ชนฺ เป็น ชา : ชน > ชา + ติ = ชาติ

แบบที่ 2 แปลง “น” ที่ (ช-)นฺ เป็น อา : (ช)น > อา (> ช + อา) = ชา + ติ = ชาติ

“ชาติ” (อิตถีลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “การเกิด” ในภาษาบาลีใช้ในความหมายดังต่อไปนี้ –

(1) การเกิด, การเกิดใหม่, กำเนิด (birth, rebirth, possibility of rebirth)

(2) ชาติกำเนิด, เชื้อชาติ, ชั้น, วงศ์วาน (descent, race, rank, genealogy)

(3) จำพวก, ชนิด (a sort of, kind of)

(4) ตามธรรมชาติ (ตรงข้ามกับของที่ตกแต่งขึ้น); แท้จริง, บริสุทธิ์, วิเศษ (ตรงกันขามกับปนเจือ เลว) (by birth or nature, natural [opp. artificial]; genuine, pure, excellent [opp. adulterated, inferior])

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของคำว่า “ชาติ” ไว้ดังนี้ –

(1) การเกิด, กำเนิด, มักใช้ว่า ชาติเกิด หรือ ชาติกำเนิด เช่น ถ้าทำไม่ดีก็เสียชาติเกิด,

(2) ความมีชีวิตอยู่ตั้งแต่เกิดจนตาย เช่น สบายทั้งชาติ.

(3) เหล่ากอ, เทือกเถา, เผ่าพันธุ์, เช่น ชาตินักรบ ชาติไพร่.

(4) ประเทศ เช่น รู้คุณชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์.

(5) ประชาชนที่เป็นพลเมืองของประเทศ; ประชาชาติ ก็ว่า.

(6) กลุ่มชนที่มีความรู้สึกในเรื่องเชื้อชาติ ศาสนา ภาษา ประวัติศาสตร์ ความเป็นมา ขนบธรรมเนียมประเพณี และวัฒนธรรมอย่างเดียวกัน หรืออยู่ในปกครองรัฐบาลเดียวกัน.

(7) ชนิด, จําพวก, ชั้น, หมู่.

(8 ) คำเพิ่มข้างหลังของคำเดิม เมื่อเพิ่มแล้วความหมายคงเดิม เช่น รสชาติ หรือหมายถึงพวกหรือหมู่ เช่น คชาชาติ มนุษยชาติ.

ในที่นี้ “ชาติ” ใช้ในความหมายตามข้อ (8 ) ภาษาบาลีไวยากรณ์เรียกว่า “ศัพท์ สกรรถ” (สับ-สะ-กัด) หมายถึงคำที่นำมาต่อท้ายคำอื่น แต่คำนั้นคงมีความหมายเท่าเดิม (“สกรรถ” : สก = ของตน + อรรถ = ความหมาย)

รุกฺข + ชาติ = รุกฺขชาติ บาลีอ่านว่า รุก-ขะ-ชา-ติ แปลเท่ากับ “รุกฺข” คือ “ต้นไม้”

“รุกฺขชาติ” เขียนแบบไทยเป็น “รุกขชาติ” (ไม่มีจุดใต้ ก) อ่านว่า รุก-ขะ-ชาด พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้ –

“รุกขชาติ : (คำนาม) ต้นไม้, หมู่ไม้.”

“รุกขชาติ” ใช้ตามรูปสันสกฤตเป็น “พฤกษชาติ” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้ –

“พฤกษชาติ : (คำนาม) ต้นไม้, จําพวกต้นไม้.” 

โปรดสังเกตคำนิยามของพจนานุกรมฯ –

รุกขชาติ : ต้นไม้, หมู่ไม้

พฤกษชาติ : ต้นไม้, จําพวกต้นไม้

ทำไมไม่ใช้คำนิยามให้เหมือนกัน?

ในเวลาประชุมคณะกรรมการชำระพจนานุกรมฯ กรรมการคงได้แสดงเหตุผลประกอบการพิจารณาว่าทำไมไม่ใช้คำนิยามให้เหมือนกัน

แต่เหตุผลนั้นไม่ได้มาสู่การรับรู้ของประชาชน

แถม :

วัดบางวัด เจ้าอาวาสมีนโยบายตัดต้นไม้จนเกลี้ยงวัด

วัดบางวัด เจ้าอาวาสมีนโยบายปลูกต้นไม้จนร่มรื่น

ท่านเห็นว่า คณะสงฆ์ควรมีนโยบายอย่างไรเกี่ยวกับรุกขชาติในวัด?

เป็นนโยบายของคณะสงฆ์

ไม่ใช่นโยบายของเจ้าอาวาสนะจ๊ะ

…………..

ดูก่อนภราดา!

: พระเกิดจากป่า

: วัดวาจึงควรร่มรื่นด้วยรุกขชาติ

#บาลีวันละคำ (4,076)

10-8-66

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….