สภากาชาด (บาลีวันละคำ 4,397)

สภากาชาด

เผื่อคนใฝ่ฉลาดอยากรู้คำแปล

อ่านตรงตัวว่า สะ-พา-กา-ชาด

ประกอบด้วยคำว่า สภา + กา + ชาด

(๑) “สภา” 

อ่านว่า สะ-พา รากศัพท์มาจาก –

(1) สนฺต (คนดี) + ภา (ธาตุ = รุ่งเรือง) + กฺวิ ปัจจัย แปลง สนฺต เป็น ส, ลบ กฺวิ

: สนฺต > ส + ภา = สภา + กฺวิ = สภากฺวิ > สภา แปลตามศัพท์ว่า “ที่อันรุ่งเรืองด้วยคนดี”

(2) สํ (คำอุปสรรค = พร้อมกัน, ร่วมกัน) + ภาสฺ (ธาตุ = พูด, กล่าว) + กฺวิ ปัจจัย, ลบนิคหิตที่ สํ (สํ > ส), ลบ ส ที่สุดธาตุ (ภาสฺ > ภา) และลบ กฺวิ

: สํ > ส + ภาสฺ = สภาสฺ + กฺวิ = สภาสกฺวิ > สภาส > สภา แปลตามศัพท์ว่า “ที่เป็นที่มาประชุมกันพูด”

(3) สห (คำอุปสรรค = ร่วมกัน) + ภา (ธาตุ = พูด, กล่าว) + กฺวิ ปัจจัย, ลบ ห ที่ สห (สห > ส) และลบ กฺวิ

: สห > ส + ภา = สภา + กฺวิ = สภากฺวิ > สภา แปลตามศัพท์ว่า “ที่เป็นที่พูดร่วมกัน”

ตามความหมายเหล่านี้ “สภา” จึงเป็นเครื่องหมายของสังคมประชาธิปไตย คือ คนดี ๆ มาปรึกษาหารือกันก่อนแล้วจึงลงมือทำกิจการต่าง ๆ

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สภา” ดังนี้ –

(1) a hall, assembly (หอ, สำนักงาน, ห้องประชุม) 

(2) a public rest-house, hostelry (บ้านพักสาธารณะ, หอพัก)

“สภา” (อิตถีลิงค์) ทั้งบาลี สันสกฤต และภาษาไทยใช้รูปเดียวกัน

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า

“สภา : (คำนาม) องค์การหรือสถานที่ประชุม เช่น สภาผู้แทนราษฎร สภาสตรีแห่งชาติ สภามหาวิทยาลัย วุฒิสภา. (ป., ส.).”

ในภาษาบาลี “สภา” หมายถึง “สถานที่” แต่ในภาษาไทยนอกจากหมายถึงสถานที่แล้ว ยังหมายถึง “องค์การ” (หรือองค์กร) คือศูนย์รวมกลุ่มบุคคลหรือกิจการที่ประกอบกันขึ้นเป็นหน่วยงานอีกด้วย 

ในที่นี้ “สภา” ใช้ในความหมายว่า “องค์การ” 

(๒) “กา”

เป็นคำไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำว่า “กา” ไว้ 5 คำ ขอยกมาเฉพาะ “กา ๕” ซึ่งมีความหมายตรงกับ “กา” ในคำว่า “สภากาชาด” ดังนี้ – 

“กา ๕ : (คำกริยา) ทำเครื่องหมายเป็นรูปกากบาท, ทำเครื่องหมายไว้ให้สังเกตได้ เช่น ดูเฉพาะที่กาไว้.”

(๓) “ชาด” 

เป็นคำไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้ – 

“ชาด : (คำนาม) วัตถุสีแดงสดชนิดหนึ่ง เป็นผงก็มี เป็นก้อนก็มี ใช้ทำยาไทยหรือประสมกับน้ำมันสำหรับประทับตราหรือทาสิ่งของ. (คำวิเศษณ์) สีแดงสดอย่างหนึ่ง เรียกว่า สีแดงชาด.”

การประสมคำ :

๑ กา + ชาด = กาชาด แปลตามศัพท์ว่า “ทำเครื่องหมายสีแดงลงไป” 

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า – 

“กาชาด : (คำนาม) เครื่องหมายรูปกากบาท (+) สีแดงชาดบนพื้นขาว เป็นเครื่องหมายกาชาดสากล.”

๒ สภา + กาชาด = สภากาชาด แปลว่า “ชุมนุมคนที่มีกากบาทสีแดงเป็นเครื่องหมาย”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า – 

“สภากาชาด : (คำนาม) องค์การพยาบาลและบรรเทาทุกข์.”

…………..

หมายเหตุ: คำแปล “กาชาด” และ “สภากาชาด” ที่แสดงไว้นั้น เป็นการแปลตามที่ – “ต้องการจะแปล” เท่านั้น 

คำเช่นนี้เราพูดกันเป็นคำไทยจนเข้าใจลงตัวตรงกันหมดแล้ว จึงไม่จำเป็นต้องแปล แต่ถ้ามีใครเกิดอยากรู้ “ต้องการจะแปล” ขึ้นมา ก็แปลได้ตามที่แปลไว้นั้น และอาจแปลยักเยื้องเป็นอย่างอื่นอีกก็ได้

ขยายความ :

วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ที่คำว่า “สภากาชาดไทย” (อ่านเมื่อวันที่ 26 มิถุนายน 2567 เวลา 20:30 น.) สรุปเรื่อง “สภากาชาดไทย” ไว้ดังนี้ 

…………..

สภากาชาดไทย เป็นสภากาชาดประจำประเทศไทย มีภารกิจปกป้องชีวิตและสุขภาพของมนุษย์ ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 26 เมษายน ร.ศ. 112 (พ.ศ. 2436) เดิมเรียก “สภาอุณาโลมแดงแห่งชาติสยาม” ริเริ่มก่อตั้งโดยท่านผู้หญิงเปลี่ยน ภาสกรวงษ์ ภริยาของเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) ซึ่งมีสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงทรงเป็นสภานายิกาพระองค์แรก สันนิบาตสภากาชาดมีมติรับสภากาชาดสยามเป็นสมาชิกในวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2464

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ช่วยเขา

: คือช่วยเราให้พ้นจากความเห็นแก่ตัว

#บาลีวันละคำ (4,397)

26-6-67 

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….