เวที (บาลีวันละคำ 617)

เวที

อ่านว่า เว-ที

บาลีเป็น “เวที” (เป็น “เวทิ” (เว-ทิ) ก็มี)

“เวที” ในบาลีมีความหมาย 3 อย่าง คือ –

1. “เวที” แปลตามศัพท์ว่า “ที่เป็นที่ได้ลาภสักการะ” หมายถึง แท่น, ที่บูชา, โต๊ะบูชา, หิ้ง, ชานที่ยื่นออกมา (จากผนังหรือส่วนใดส่วนหนึ่ง)

“เวที” ความหมายนี้นำมาใช้ในภาษาไทย ตามที่ พจน.42 บอกไว้ดังนี้ –

“เวที : ที่ที่ยกขึ้นให้สูงใช้เป็นที่ทําการสักการบูชา, แท่นบูชา; ยกพื้นสําหรับเล่นละครและอื่น ๆ เช่น เวทีละคร เวทีมวย”

2. “เวที” แปลตามศัพท์ว่า “ผู้มีความรู้” หมายถึง ผู้รู้, นักปราชญ์, คนมีความเชี่ยวชาญทางใดทางหนึ่ง เช่นในคำว่า

– “ธมฺมเวที” (ทำ-มะ-เว-ที) = ผู้รู้ธรรม

– “กูฏเวที” (กู-ตะ-เว-ที) = ผู้เชี่ยวชาญการโกง

อรรถกถาชนสันธชาดก ขยายความคำว่า กูฏเวที ว่าหมายถึง ผู้รู้จักการโกง คือโกงชาวบ้านบ้าง ก่อความเสียหายให้แก่สังคมบ้าง โกงการชั่ง (คือโกงน้ำหนักหรือปริมาณสินค้า) บ้าง โกงในการพิจารณาคดีบ้าง

3. “เวที” แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ประกาศ” หรือ “ผู้ทำให้ปรากฎ” หมายถึง ผู้ทำให้คนอื่นรับรู้, ผู้ตอบแทนบุญคุณ เช่นในคำว่า

– “กตเวที” (กะ-ตะ-เว-ที) = ผู้ประกาศอุปการะที่ท่านทำแล้ว

เป็นคำที่พูดคู่กับคำว่า “กตญฺญู” = กตัญญูกตเวที

กตัญญู : ตนเองรู้

กตเวที : ประกาศให้คนอื่นรู้ด้วย (บางคนตนเองรู้ แต่ไม่บอกให้คนอื่นรู้ด้วยว่าใครมีพระคุณต่อตน)

: ถ้าเวทีมีธรรม ก็ได้ผู้นำเป็นเมธี

: ถ้าเวทีอับธรรม ก็ได้ผู้นำอัปรีย์

23-1-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย