จลาจล (บาลีวันละคำ 623)

จลาจล

อ่านว่า จะ-ลา-จน

บาลีอ่านว่า จะ-ลา-จะ-ละ

ประกอบด้วย จล + อจล

“จล” บาลีอ่านว่า จะ-ละ แปลว่า หวั่นไหว, สั่น, คลอนแคลน; ไม่มั่นคง, โลเล, ไม่ยืนยง (ฝรั่งแปลว่า moving, quivering; unsteady, fickle, transient)

“อจล” แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ไม่หวั่นไหว” มีความหมายตรงกันข้ามกับ “จล” ถ้าเป็นคุณศัพท์ มีความหมายว่า ไม่หวั่นไหว, ไม่คลอนแคลน ถ้าเป็นคำนาม หมายถึง ภูเขา, แผ่นดิน, สลักหรือลิ่ม, นิพพาน

จล + อจล = จลาจล ถ้าแปลตามความหมายเดิมก็คือ “หวั่นไหวและไม่หวั่นไหว”

แต่ “จลาจล” มิได้มีความหมายเช่นนั้น หากแต่หมายถึง “หวั่นไหวมากและหวั่นไหวน้อย” คือมีแต่หวั่นไหว ไม่มีที่ไม่หวั่นไหว

ฝรั่งแปล “จลาจล” ว่า moving to & fro, in constant motion, unsteady

“จลาจล” ในคัมภีร์บาลีมีความหมาย ดังนี้ –

1. จิตใจที่โลเล กลับกลอก จะตกลงว่าอย่างไรก็ไม่ตัดสินใจให้เด็ดขาดลงไป

2. ไม่ราบรื่น ไม่ราบเรียบ อุปมาเหมือนผืนผ้าที่ถูกลมพัด ใช้กับจิตที่ไม่สงบ

3. ไม่ยั่งยืน ไม่ยืนยง มีอันจะต้องแตกสลายสิ้นสุดลง เช่นชีวิตของคนเรา

“จลาจล” เมื่อใช้ในภาษาไทยมีความหมายต่างออกไป พจน.42 บอกไว้ว่า

“จลาจล : ความปั่นป่วนวุ่นวายไม่มีระเบียบ”

: จลาจลแค่ไหน ขอให้อยู่ในถนน

: อย่าปล่อยให้จลาจลเข้ามาในหัวใจ

29-1-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย