กากบาท (บาลีวันละคำ 627)

กากบาท

อ่านว่า กา-กะ-บาด

บาลีเป็น “กากปาท” อ่านว่า กา-กะ-ปา-ทะ

“กาก” (กา-กะ) แปลตามศัพท์ว่า “ทำเสียงว่ากา” “ส่งเสียงว่ากา” รากศัพท์มี 2 ทาง คือ –

1. กา (เสียงว่า “กา”) + กร (ธาตุ = ทำ) + อ ปัจจัย ลบ รฺ ที่สุดธาตุ

: กา + กรฺ > ก + อ = กาก = “ผู้ทำเสียงว่ากา”

2. กา (เสียงว่า “กา”) + กา (ธาตุ = ส่งเสียง) + อ ปัจจัย ลบ อา ที่ธาตุ

: กา + กา > ก + อ = กาก = “ผู้ส่งเสียงว่ากา”

“กาก” ภาษาไทยใช้ว่า “กา” หรือ “อีกา” พจน.42 บอกไว้ว่า –

“กา : ชื่อนกชนิด Corvus macrorhynchos ในวงศ์ Corvidae ตัวดํา ร้องกา ๆ, อีกา ก็เรียก”

ฝรั่งแปล “กาก” ว่า the crow

“กา” ผู้ร้อนวิชารุ่นเก่าเคยเขียนเป็น “กาก์” (การันต์ที่ ก ท้ายศัพท์ อ่านว่า “กา”) เพราะเชื่อว่าชื่อนกชนิดนี้มาจากบาลีว่า “กาก” แน่นอน

“ปาท” แปลตามศัพท์ว่า “อวัยวะเป็นเครื่องดำเนินไป” ใช้ในความหมายว่า เท้า, โคนไม้, รากไม้, เชิงเขาหรือส่วนล่างของภูเขา, วรรคหนึ่งของฉันท์หรือคาถา (กาพย์กลอนในบาลี), อัตราหนึ่งของเงินที่ใช้ซื้อขาย

ในที่นี้ “ปาท” หมายถึง เท้า หรือตีน

กาก + ปาท = กากปาท ภาษาไทยใช้ว่า “กากบาท”

พจน.42 บอกไว้ว่า –

“กากบาท : ชื่อเครื่องหมายอย่างตีนกา มีรูป + หรือ x; ใช้ + เป็นเครื่องหมายวรรณยุกต์บอกเสียงจัตวา”

ฝรั่งแปล “กากปาท” ว่า crow’s foot or footmark

ในภาษาไทยมีคำว่า “กา” ที่หมายถึง “ทําเครื่องหมายเป็นรูปกากบาท, ทำเครื่องหมายไว้ให้สังเกตได้ เช่น ดูเฉพาะที่กาไว้” (พจน.42) “กา” คำนี้ก็กร่อนมาจาก “กากบาท” นั่นเอง

: กากบาทตีนกา คือความชรามาร้องตะโกน

: เข้าคูหากากบาท อย่าขายชาติให้โจร

2-2-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย