ปล่อยวาง (บาลีวันละคำ 4,511)

ปล่อยวาง

บาลีว่าอย่างไร

เมื่อมีเหตุการณ์ที่ไม่พึงปรารถนาเกิดขึ้น และผู้คนกำลังมีความทุกข์กับเรื่องที่เกิดขึ้นนั้น ก็มักจะมีผู้ (ทำท่าจะ) รู้ออกมาพูดว่า ขอให้ปล่อยวางกันบ้างเถิด …

“ปล่อยวาง” คำนี้ ถ้าให้พูดเป็นคำบาลี นักเรียนบาลีอาจจะนึกถึงคำว่า “อุเบกขา” ที่แปลกันว่า “ความวางเฉย”

ผู้เขียนบาลีวันละคำขอเสนอให้นึกถึงคำบาลีอีกคำหนึ่ง คือคำว่า “นิสฺสคฺค” 

“นิสฺสคฺค” อ่านว่า นิด-สัก-คะ รากศัพท์มาจาก นิ (คำอุปสรรค = ไม่มี, ออก) + สชฺ (ธาตุ = สละ, ละ), ซ้อน สฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (นิ + สฺ + สชฺ) + ณฺย ปัจจัย, ลบ ณฺ, แปลง ชฺย (คือ ชฺ ที่สุดธาตุ และ ย จาก ณฺย ปัจจัย) เป็น คฺค 

: นิ + สฺ + สชฺ = นิสฺสชฺ + ณฺย = นิสฺสชณฺย > นิสฺสชฺย > นิสฺสคฺค แปลตามศัพท์ว่า “การสละออก” หมายถึง การเลิกละ, การสละ; การปฏิเสธ, การตัดขาด (giving up, forsaking; rejection, renunciation)

ขยายความ :

คำว่า “นิสฺสคฺค” เป็นคำที่เราไม่คุ้น และน่าจะไม่มีใช้ในภาษาไทย แต่ในคัมภีร์มีพุทธภาษิตบทหนึ่งที่นิยมยกขึ้นมาแสดงกันในช่วงเวลาขึ้นปีใหม่ ที่เราพูดคำว่า “สวัสดีปีใหม่” กันอึกทึกไปทั้งประเทศ

พุทธภาษิตบทนี้แสดงถึงหลักธรรมที่จะก่อให้เกิดความสวัสดี หมายความว่า เพียงแต่พูดว่า “สวัสดีปีใหม่” ความสวัสดีจะเกิดขึ้นไม่ได้ ความสวัสดีจะเกิดขึ้นได้ คนต้องประพฤติธรรม

พระตถาคตเจ้าตรัสหลักธรรมที่ประพฤติแล้วเกิดความสวัสดีไว้ดังนี้ :

…………..

นาญฺญตฺร  โพชฺฌา  ตปสา

นาญฺญตฺร  อินฺทฺริยสํวรา

นาญฺญตฺร  สพฺพนิสฺสคฺคา

โสตฺถึ  ปสฺสามิ  ปาณินํ. 

(สังยุตตนิกาย สคาถวรรค 15/265)

โพชฌะ-ปัญญาหยั่งรู้ทันรู้เท่า-หนึ่ง

ตบะ-พากเพียรแผดเผาความชั่วร้าย-หนึ่ง

อินทรียสังวร-สติระวังใจกายเมื่อรับอารมณ์-หนึ่ง

นิสสัคคะ-ยกใจมิให้จมอยู่กับความยึดอยาก-หนึ่ง

ผิว่าปราศจากธรรมทั้งสี่ประการดังกล่าวมา

ตถาคตไม่เห็นว่าปวงประชาจะมีความสวัสดีได้เลย

…………..

คำว่า “นิสฺสคฺค” ปรากฏอยู่ในคำว่า “สพฺพนิสฺสคฺคา” แปลว่า “การปล่อยวางสิ่งทั้งปวง”

“ปล่อยวาง” แบบ “นิสฺสคฺค” ไม่ใช่ปล่อยวางแบบไม่รับรู้หรือไม่รับผิดชอบ ตรงกันข้ามเป็นการรับรู้อย่างยิ่ง คือรับรู้ด้วยความรู้ทัน รับรู้แล้วไม่เอามาทับถมจนท่วมท้นอยู่ในใจ หากแต่ปล่องออกจากใจจนจิตใจโปร่งโล่ง มองเห็นวิธีที่จะจัดการกับเรื่องที่เกิดขึ้นให้เกิดผลดีด้วยความรับผิดชอบอย่างดียิ่ง

คำว่า “นิสฺสคฺค” เขียนแบบคำอ่านเป็น “นิสสัคคะ” ผู้เขียนบาลีวันละคำขอเสนอให้เขียนคำนี้ในภาษาเป็น “นิสัค” อ่านง่าย ๆ ว่า นิ-สัก แปลง่าย ๆ ว่าปล่องวางอย่างรู้ทัน

แม้จะคาดเดาได้ว่าคงไม่มีใครใช้ แต่ก็ขอฝากไว้ในวงวรรณอีกคำหนึ่ง

…………..

ดูก่อนภราดา!

: แค่รู้จักวาง

: ก็จะรู้จักว่าง

#บาลีวันละคำ (4,511)

18-10-67

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….