สากลโลก (บาลีวันละคำ 4,597)
สากลโลก
จะตามโลกหรือจะนำโลก
อ่านว่า สา-กน-ละ-โลก
ประกอบด้วยคำว่า สากล + โลก
(๑) “สากล”
อ่านว่า สา-กน กลายรูปมาจาก “สกล” อ่านว่า สะ-กะ-ละ รากศัพท์มาจาก ส + กล
(ก) “ส” อ่านว่า สะ ตัดมาจาก “สห” อ่านว่า สะ-หะ เป็นคำบุรพบทและอุปสรรค แปลว่า พร้อม, กับ, พร้อมด้วย
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สห” ว่า conjunction with, together, accompanied by (ต่อเนื่อง, ด้วยกัน, ติดตามด้วย)
“สห” ในบาลีมีความหมายเพียงแค่ พร้อมกัน ร่วมกัน เช่น ไปด้วยกัน อยู่ด้วยกัน ทำพร้อมกัน แต่ไม่ได้หมายถึง “รวมกันเป็นหนึ่งเดียว” (United) เสมอไป
(ข) “กล” อ่านว่า กะ-ละ กลายรูปมาจาก “กลา” อ่านว่า กะ-ลา รากศัพท์มาจาก กลฺ (ธาตุ = นับ, คำนวณ) + อ (อะ) ปัจจัย + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: กลฺ + อ = กล + อา = กลา แปลตามศัพท์ว่า “ส่วนอันเขานับด้วย 1 เป็นต้น”
“กลา” ใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) เสี้ยวเล็ก ๆ ของส่วนที่เต็ม (a small fraction of a whole
(2) ศิลปะ (an art)
(3) การหลอกลวง (a trick)
สห + กลา + อ (อะ) ปัจจัย, แปลง สห เป็น ส, “ลบสระหน้า” คือ อา ที่ กลา (กลา > กล)
: สห + กลา = สหกลา + อ = สหกลา > สกลา > สกล แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่เป็นไปพร้อมกับส่วนย่อยทั้งหลาย” หมายถึง ทั้งหมด, ทั้งปวง, ทั้งสิ้น (all, whole, entire)
สกล + ณฺย ปัจจัย, ลบ ณ (ณฺย > ย), ทีฆะต้นศัพท์ “ด้วยอำนาจปัจจัยเนื่องด้วย ณ” คือ อะ ที่ ส-(กล) เป็น อา (สกล > สากล)
: สกล + ณฺย = สกลณฺย > สกลฺย > สากลฺย (สา-กัน-เลียะ) แปลตามศัพท์ว่า “ความเป็นแห่งสิ่งทั้งหมด” หมายถึง ความเต็มที่หรือทั้งหมดทั้งสิ้น (totality)
บาลี “สากลฺย” ใช้ในภาษาไทยเป็น “สากล”
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“สากล : (คำวิเศษณ์) ทั่วไป, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น, เช่น สากลโลก สากลจักรวาล; เป็นที่นิยมทั่วไป เช่น เครื่องแต่งกายชุดสากล, สามัญหมายถึงแบบซึ่งเดิมเรียกว่า ฝรั่ง เช่น มวยฝรั่ง เรียก มวยสากล, ใช้แทนคำ “ระหว่างประเทศ” ก็มี เช่น สภากาชาดสากล น่านน้ำสากล. (ป., ส. สกล).”
(๒) “โลก”
(ก) ในแง่ภาษา
(1) “โลก” บาลีอ่านว่า โล-กะ รากศัพท์มาจาก ลุชฺ (ธาตุ = พินาศ) + ณ ปัจจัย แปลง ช เป็น ก แผลง อุ เป็น โอ
: ลุชฺ > ลุก > โลก + ณ = โลกณ > โลก แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่จะพินาศไป”
(2) “โลก” รากศัพท์มาจาก ลุจฺ (ธาตุ = ย่อยยับ, พินาศ) + อ (อะ) ปัจจัย แปลง จ เป็น ก แผลง อุ เป็น โอ
: ลุจฺ > ลุก > โลก + อ = โลก แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่จะย่อยยับไป”
(3) “โลก” รากศัพท์มาจาก โลกฺ (ธาตุ = เห็น, ปรากฏ) + อ (อะ) ปัจจัย
: โลก + อ = โลก แปลตามศัพท์ว่า “ร่างอันเขาเห็นอยู่”
(4) “โลก” รากศัพท์มาจาก โลกฺ (ธาตุ = ตั้งอยู่) + อ (อะ) ปัจจัย
: โลก + อ = โลก แปลตามศัพท์ว่า “ร่างเป็นที่ตั้งอยู่แห่งบุญบาปและผลแห่งบุญบาปนั้น”
(ข) ในแง่ความหมาย
(1) โลก หมายถึง ดินแดน แผ่นดิน วัตถุธาตุ หรือดาวเคราะห์ดวงหนึ่ง คือโลกที่เรามองเห็นและอาศัยอยู่นี้ รวมทั้งดาวดวงอื่น
(2) โลก หมายถึง สิ่งมีชีวิต เช่น คน สัตว์ เช่นในคำว่า สัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม
(3) โลก หมายถึง สังคม หมู่ชน ชุมชน เช่นในคำว่า โลกติเตียน เมตตาธรรมค้ำจุนโลก
(4) โลก หมายถึง ชีวิต อันประกอบด้วยร่างกาย จิตใจ และพฤติกรรม ของแต่ละคน ที่สำนวนเก่าเรียกว่า “โลกคือกายยาววา หนาคืบ กว้างศอก”
(5) โลก หมายถึงวิสัยหรือธรรมดาของโลก เช่น เกิด แก่ เจ็บ ตาย พบ พราก ได้ เสีย อิ่ม อด สรรเสริญ นินทา สุข ทุกข์
(6) โลก หมายถึง ค่านิยม ความคิดจิตใจ ความประพฤติแบบหนึ่ง ที่ตรงกันข้ามกับ “ธรรม” เช่น ดื่ม กิน เที่ยว เสพสุข เป็น “โลก” สงบ สำรวม ควบคุมขัดเกลาตนเอง เป็น “ธรรม”
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“โลก, โลก– : (คำนาม) แผ่นดิน, โดยปริยายหมายถึงหมู่มนุษย์ เช่น ให้โลกนิยม; ส่วนหนึ่งแห่งสกลจักรวาล เช่น มนุษยโลก เทวโลก พรหมโลก โลกพระอังคาร; (คำที่ใช้ในภูมิศาสตร์) ดาวเคราะห์ดวงหนึ่ง มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ ๕ ในระบบสุริยะ เป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์และสิ่งมีชีวิตทั้งหลาย ลักษณะอย่างรูปทรงกลม มีเส้นผ่าศูนย์กลางที่ศูนย์สูตรยาว ๑๒,๗๕๕ กิโลเมตร ศูนย์กลางที่ขั้วโลกยาว ๑๒,๗๑๑ กิโลเมตร มีเนื้อที่บนผิวโลก ๕๑๐,๙๐๓,๔๐๐ ตารางกิโลเมตร. (ป., ส.).”
สากล + โลก = สากลโลก (สา-กน-ละ-โลก) แปลว่า “โลกทั้งสิ้น” หมายถึง ทั่วทั้งโลก ทั่วไปหมดทุกหนทุกแห่ง
คำว่า สากลโลก” ไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 แต่มีใช้ในคำนิยามศัพท์ เช่นที่คำว่า “สากล ” มีนิยามศัพท์ว่า “ทั่วไป, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น, เช่น สากลโลก”
แถม :
“สากลโลก” –
อ่านอย่างวิ่งนำโลกว่า สา-กน-ละ-โลก
อ่านอย่างผู้วิ่งตามโลกว่า สา-กน-โลก
…………..
ดูก่อนภราดา!
: สิ่งที่ทำกันทั่วสากลโลก บอกความถูกใจได้
: แต่บอกความถูกต้องไม่ได้
#บาลีวันละคำ (4,597)
12-1-68
…………………………….
…………………………….