Casino (บาลีวันละคำ 4,601)

Casino

บาลีว่าอย่างไร

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล casino เป็นไทยว่า โรงมหรสพ, โรงเต้นรำ, โรงบ่อน

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล casino เป็นบาลีว่า –

mahājanaraṅgamaṇḍala 

มหาชนรงฺคมณฺฑล 

(มะ-หา-ชะ-นะ-รัง-คะ-มัน-ดะ-ละ)

ประกอบด้วย มหาชน + รงฺค + มณฺฑล

แปลว่า พื้นที่ซึ่งจัดไว้ให้มหาชนเข้าไปหาความบันเทิง คือการเล่นสนุกทุกอย่าง รวมทั้งการพนัน

ความหมายของ casino ที่แปลว่า โรงบ่อน ตรงกับคำอังกฤษว่า a gambling house, gambling hall

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล gambling เป็นบาลีดังนี้ –

(1) jūtakīḷana ชูตกีฬน (ชู-ตะ-กี-ละ-นะ) = เล่นการพนัน

(2) akkhadhutta อกฺขธุตฺต (อัก-ขะ-ทุด-ตะ) = นักเลงพนัน

ในคัมภีร์มีศัพท์ว่า “ชูตสาลา” (ชู-ตะ-สา-ลา) พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปลว่า gambling hall

พจนานุกรม บาลี-ไทย-อังกฤษ ฉบับภูมิพโลภิกขุ (ซึ่งใช้พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ เป็นต้นฉบับ) แปล gambling hall เป็นไทยว่า โรงเล่นการพนัน 

ตามที่แสดงมา ได้คำบาลีที่หมายถึง casino = การพนัน 3 คำ คือ รงฺค ชูต อกฺขธุตฺต

(๑) “รงฺค” 

อ่านว่า รัง-คะ รากศัพท์มาจาก รญฺชฺ (ธาตุ = ยินดี, ชื่นชอบ) + อ (อะ) ปัจจัย, แปลง ญฺ ที่ รญฺชฺ เป็นนิคหิตแล้วแปลงนิคหิตเป็น งฺ (รญฺช > รํช > รงฺช), แปลง ชฺ เป็น คฺ 

: รญฺชฺ + อ = รญฺช > รํช > รงฺช > รงฺค (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ที่เป็นที่ยินดี” หมายถึง เวที, โรงละคร, สถานที่ฟ้อนรำ, โรงมหรสพ (a stage, theatre, dancing place, playhouse)

(๒) “ชูต” 

อ่านว่า ชู-ตะ รากศัพท์มาจาก ชุ (ธาตุ = แล่นไป, โกง) + ต ปัจจัย, ทีฆะ (ยืดเสียง) อุ (ที่ ชุ) เป็น อู 

: ชุ + ต = ชุต > ชูต (นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า (1) “การเล่นที่ไปสู่การชนะและแพ้” (2) “การเล่นเป็นเหตุให้โกงกัน” หมายถึง การเล่นสกา, การเล่นการพนัน (playing at dice, gambling)

(๓) “อกฺขธุตฺต”

อ่านว่า อัก-ขะ-ทุด-ตะ ประกอบด้วยคำว่า อกฺข + ธุตฺต 

(1) “อกฺข” อ่านว่า อัก-ขะ รากศัพท์มาจาก อกฺ (ธาตุ = ไป) + ข ปัจจัย

: อกฺ + ข = อกฺข (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “วัตถุอันเขาใช้ไป” (คือทอดไป โยนไป) เดิมหมายถึง ลูกเต๋า, ลูกบาศก์, ลูกสกา (a die) ต่อมาจึงขยายความหมายไปเป็น คะแนน, การพนัน (gamble, gambling)

(2) “ธุตฺต” อ่านว่า ทุด-ตะ รากศัพท์มาจาก –

(1) ธุพฺพิ (ธาตุ = เบียดเบียน) + ต ปัจจัย, ซ้อน ตฺ ระหว่างธาตุกับปัจจัย (ธุพฺพิ + ตฺ + ต), ลบสระที่สุดธาตุและลบ พฺพ (ธุพฺพิ > ธุพฺพ > ธุ), 

: ธุพฺพิ + ตฺ + ต = ธุพฺพิตฺต > ธุพฺพตฺต > ธุตฺต แปลตามศัพท์ว่า “ผู้เบียดเบียน” 

(2) ธุ (ธาตุ = หวั่นไหว) + ต ปัจจัย, ซ้อน ตฺ ระหว่างธาตุกับปัจจัย (ทุ + ตฺ + ต) 

: ธุ + ตฺ + ต = ธุตฺต แปลตามศัพท์ว่า “ผู้หวั่นไหว” (คือมีความกลัวกังวลตลอดเวลา) 

หนังสือ ศัพท์วิเคราะห์ ของ พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙, ราชบัณฑิต) แปล “ธุตฺต” (ปุงลิงค์) ว่า นักเลง, นักพนัน, นักลวง 

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “ธุตฺต” ไว้ดังนี้ –

(1) เป็นคุณศัพท์: of abandoned life, wild, fast, cunning, crafty, fraudulent; wicked, bad. (มีชีวิตที่ไม่กลัวครหานินทา, คะนอง, เที่ยวจัด, ทะลึ่ง, ฉลาดแกมโกง, มีเล่ห์เหลี่ยม, ฉ้อฉล, ชั่วช้า, สามานย์) 

(2) เป็นคำนาม: a rogue, cheat, evil-minded person, scoundrel, rascal. (คนหยาบคาย, คนคดโกง, คนใจชั่ว, นักเลง, คนเลว) 

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำว่า “ธุตตะ” ไว้ด้วย บอกไว้ดังนี้ – 

“ธุตตะ : (คำแบบ) (คำนาม) นักเลง. (ป. ธุตฺต; ส. ธูรฺต).”

บาลี “ธุตฺต” พจนานุกรมฯ บอกว่าสันสกฤตเป็น “ธูรฺต”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “ธูรฺตฺต” บอกไว้ดังนี้ –

(สะกดตามต้นฉบับ)

“ธูรฺตฺต : (คำวิเศษณ์) โกง, ทุจริต, ให้โทษ; fraudulent, dishonest, injurious; – (คำนาม) ทุรชน; นักเลงการพนัน; สนิมเหล็ก, ผงตะใบเหล็ก; เกลือสีดำ; a rogue; a gamester or gambler; iron-rust, iron-filings; black salt.”

อกฺข + ธุตฺต = อกฺขธุตฺต แปลว่า “นักเลงการพนัน” (one who has the vice of gambling)

…………..

ดูก่อนภราดา!

: อยากให้คนในชาติรู้ธรรมคดี 

สนับสนุนการเรียนบาลีให้แพร่หลาย

: อยากให้ประเทศชาติฉิบหาย 

สนับสนุนให้คนเล่นการพนัน

#บาลีวันละคำ (4,601)

16-1-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….