ทูตานุทูต (บาลีวันละคำ 4,611)
ทูตานุทูต
จะต้องให้พูดกันอีกกี่ร้อยที
อ่านว่า ทู-ตา-นุ-ทูด
แยกศัพท์เป็น ทูต + อนุทูต
(๑) “ทูต”
บาลีอ่านว่า ทู-ตะ รากศัพท์มาจาก ทุ (ธาตุ = ไป, ถึง, เป็นไป, เดือดร้อน) + ต ปัจจัย, ทีฆะ อุ ที่ ทุ เป็น อู (ทุ > ทู)
: ทุ + ต = ทุต > ทูต (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้อันเขาส่งไป” “ผู้เดือดร้อน” (เพราะจะต้องผจญการต่างๆ แทนเจ้าของเรื่อง) หมายถึง คนสื่อสาร, ผู้ไปทำการแทน (a messenger, envoy)
บางตำราว่า “ทูต” ใช้ “ทูร” (ทู-ระ) แทนได้
“ทูร” แปลตามศัพท์ว่า “ที่ที่ไปถึงโดยยาก” หมายถึง ไกล, ห่าง, ห่างไกล
ตามนัยนี้ ทูร < ทูต มีความหมายว่า “ผู้ถูกส่งออกไปไกล” (one who is sent far away)
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “ทูต” เหมือนบาลี บอกไว้ดังนี้ –
(สะกดตามต้นฉบับ)
“ทูต : (คำวิเศษณ์) อันส่งหรือใช้ไปแล้ว; sent or despatched; – (คำนาม) ทูต, ผู้ซึ่งราชการย์ใช้ไป, พารดาหร, ผู้นำข่าวหรือถือศาสน์, ราชทูต; ทูตผู้หญิง, นางตั้วโผ, นางแม่สื่อแม่ชัก; a messenger or convoy, a news-carrier, an ambassador; a female messenger, a procuress, a go-between. [ดูที่ ทูตฺย; which see].”
ตามไปดูที่คำว่า “ทูตฺย” บอกไว้ดังนี้ –
“ทูตฺย : (คำนาม) ‘ทูตย์,’ ทูตกริยา, ศาสน์; ใจความในศาสน์ (ที่ทูตถือไป), น่าที่ของพารดาหรหรือราชทูต; an embassy, a message; the abstract state of a message, the condition or function of a messenger or an ambassador. ราชทูตมํฑลํ, ราชทูตมณฺฑล, ราชทูตสมูห. (คำนาม) คณะทูต, คณะสามนหรือราชนีติโกศล, คำว่า ‘คณะราชนีติกุศล’ ก็มีนัยอย่างเดียวกัน; the diplomatic corps, or Corps diplomatique.”
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ทูต : (คำนาม) ผู้นำข้อความไปแจ้งทั้ง ๒ ฝ่าย, ผู้รับใช้ไปเจรจาแทน, ผู้สื่อสาร, ผู้ที่ได้รับมอบหมายให้เป็นผู้แทนไปยังต่างประเทศ เพื่อเจรจาหรือเจริญสัมพันธไมตรีเป็นทางราชการ. (ป.).”
(๒) “อนุทูต”
บาลีอ่านว่า อะ-นุ-ทู-ตะ ประกอบด้วยคำว่า อนุ + ทูต
(ก) “อนุ” เป็นคำอุปสรรค แปลว่า น้อย, ภายหลัง, ตาม, เนืองๆ
แปลว่า “น้อย” เช่น “อนุเถระ” = พระเถระชั้นผู้น้อย “อนุภรรยา” = เมียน้อย
แปลว่า “ภายหลัง” เช่นคำว่า “อนุช” หรือ “อนุชา” = ผู้เกิดภายหลัง คือน้อง “อนุชน” = คนภายหลัง คือคนรุ่นหลัง, คนรุ่นต่อไป
แปลว่า “ตาม” เช่น “อนุบาล” = ตามเลี้ยงดู, ตามระวังรักษา
แปลว่า “เนืองๆ” เช่น “อนุสรณ์” = ระลึกถึงเนืองๆ คือเครื่องระลึก, ที่ระลึก
ในที่นี้ “อนุ” แปลว่า น้อย
(ข) “ทูต” ดูข้างต้น
อนุ + ทูต = อนุทูต บาลีอ่านว่า อะ-นุ-ทู-ตะ, ภาษาไทยอ่านว่า อะ-นุ-ทูด แปลว่า “ทูตน้อย” ใช้ในกรณีที่พูดรวมกับทูตคนอื่นหรือคณะอื่น
ทูต + อนุทูต = ทูตานุทูต แปลตามความมุ่งหมายว่า “ทูตใหญ่และทูตน้อย”
หมายความว่า เมื่อเอาคำว่า “ทูต” และ “อนุทูต” มาพูดควบกัน –
“ทูต” แปลว่า “ทูตใหญ่”
“อนุทูต” แปลว่า “ทูตน้อย”
แต่โดยเจตนาแล้ว มิได้มุ่งหมายจะเปรียบเทียบว่าทูตคนไหนหรือคณะไหน “ใหญ่” หรือ “น้อย” กว่ากัน แต่มุ่งหมายจะกล่าวว่า มีทูตหลายคนหรือหลายคณะมารวมกันอยู่ในที่นั้น
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ทูตานุทูต : (คำนาม) ทูตใหญ่น้อย, คณะทูต. (ป.).”
ขยายความ :
คำว่า “ทูตานุทูต” ไม่มีปัญหาในเรื่องความหมาย แต่มีปัญหาในเรื่องสะกดคำ
ควรเข้าใจให้ถูกต้องว่า “ทูต” คำนี้ ใช้ ท ทหาร ไม่ใช่ ฑ มณโฑ
“ฑูต” ฑ มณโฑ เป็นคำที่เขียนผิด
อย่าเขียนนำ และอย่าเขียนตาม
ย้ำ: “ทูต” ใช้ ท ทหาร ไม่ใช่ ฑ มณโฑ
แถม :
ผู้เขียนบาลีวันละคำเขียนคำว่า “ทูต” เป็นครั้งแรกเมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2555 เป็นบาลีวันละคำคำที่ 223 และตลอดเวลาที่ผ่านมาจนถึงวันนี้ก็ได้พยายามทักท้วงมาเสมอว่า –
“ทูต” ก็ดี “ทีฆายุโก” ก็ดี ใช้ ท ทหาร ไม่ใช่ ฑ มณโฑ
คำทักท้วงนี้คงมีคนได้ยินหรือได้ฟังอยู่บ้าง แต่คนที่ไม่ได้ยิน หรือไม่ได้ฟัง หรือได้ยินได้ฟังแต่ไม่สนใจ ไม่รับรู้ ทั้งไม่คิดจะเรียนรู้ ก็คงมีอยู่อีกมาก
ทุกวันนี้ คนเขียน “ทูต” ใช้ ฑ มณโฑ “ทีฆายุโก” ใช้ ฑ มณโฑ ก็ยังมีให้เห็นอยู่ทั่วไป
การเขียนคำว่า “ทูต” และ “ทีฆายุโก” ให้ถูกต้อง คือใช้ ท ทหาร ไม่ใช่ ฑ มณโฑ ไม่ใช่เรื่องลึกลับซับซ้อนหรือสูงลิบลิ่ว ต้องใช้สติปัญญาระดับอภิมหาบัณฑิต หรือต้องมาจากสวรรค์ชั้นฟ้าจึงจะเข้าใจได้และทำได้
คนมีสติปัญญาระดับธรรมดา ๆ มีความรู้เพียงแค่อ่านออกเขียนได้นี่เองก็สามารถเข้าใจได้และทำได้
เรื่องนี้จึงสอนให้ได้แง่คิดว่า บ้านเมืองเราไม่ได้ขาดแคลนคนมีการศึกษาสูง แต่เราขาดแคลนคนที่เอาใจใส่ตั้งใจแก้ไขสิ่งที่ผิดให้หมดไปแล้วทำสิ่งที่ถูกต้องแทน
ที่น่าเหนื่อยใจก็คือ ทุกวันนี้เราก็ยังทุ่มเททรัพยากรไปเพื่อผลิตคนที่มีการศึกษาสูงอย่างไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย
แต่คนที่เอาใจใส่ตั้งใจแก้ไขสิ่งที่ผิดให้หมดไปแล้วทำสิ่งที่ถูกต้องแทน-คนประเภทนี้ที่เราขาดแคลนอย่างยิ่งนั้น ผู้บริหารบ้านเมืองของเราไม่เคยคิดจะสร้างขึ้นมาแต่ประการใด
ภาษาเป็นสมบัติวัฒนธรรมประจำชาติ การสะกดคำถูกต้อง เป็นการรักษาสมบัติของชาติให้งดงาม
ใครมีใจรักสมบัติวัฒนธรรมประจำชาติ รักบ้านเมือง มีกำลังพอจะทำอะไรได้ ก็จงช่วยกันทำเข้าเถิด
มีคนอ่านบาลีวันละคำวันนี้แล้วเอะใจ จากที่เคยเขียน “ทูต” ใช้ ฑ มณโฑ กลับมาใช้ ท ทหาร อันเป็นคำที่ถูกต้อง-แม้เพียงคนเดียว ก็คุ้มเหนื่อยแล้ว
แต่แม้จะยังมีคนเขียน “ทูต” ใช้ ฑ มณโฑ อยู่ต่อไป ก็ไม่ว่ากัน
ท่านมีแรงเขียนผิดได้
ข้าพเจ้าก็มีแรงทักท้วงได้
…………..
ดูก่อนภราดา!
: เอาผู้หญิงไปเป็นทหาร ทำได้
: แต่เอา ฑ มณโฑ มาแทน ท ทหาร อย่าทำ
#บาลีวันละคำ (4,611)
26-1-68
…………………………….
…………………………….