มหาศาล (บาลีวันละคำ 1,063)

มหาศาล

อ่านว่า มะ-หา-สาน

บาลีเป็น “มหาสาล” อ่านว่า มะ-หา-สา-ละ

ประกอบด้วย มหา + สาล

(๑) “มหา”

คำเดิม “มหนฺต” (มะ-หัน-ตะ) แปลว่า ยิ่งใหญ่, กว้างขวาง, โต; สำคัญ, เป็นที่นับถือ (great, extensive, big; important, venerable)

(๒) “สาล”

คำเดิม “สาลา” รากศัพท์มาจาก สลฺ (ธาตุ = ไป, ถึง) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ยืดเสียง อะ ที่ ส– เป็น อา + อา ปัจจัยอิตถีลิงค์

: สลฺ + ณ = สล > สาล + อา = สาลา แปลตามศัพท์ว่า “โรงเรือนเป็นที่ผู้คนไปหา” หมายถึง โรงเรือน, ที่พัก, ที่อาศัย

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สาลา” ว่า a large (covered & enclosed) hall, large room, house; shed, stable (ห้องโถง (มีหลังคาและมีฝาล้อมรอบ), ห้องใหญ่, บ้าน; เพิง, โรงสัตว์)

มหา (< มหนฺต) + สาลา = มหาสาลา แปลว่า “ศาลาใหญ่”

“มหาสาลา” ใช้เป็นคำคุณศัพท์ เปลี่ยนรูปเป็น “มหาสาล” แปลตามศัพท์ว่า “มีศาลาใหญ่” (having great halls) แสดงลักษณะของบุคคลก็หมายถึงผู้ที่มีผู้คนไปมาหาสู่เป็นจำนวนมากจึงต้องมีอาคารสถานที่ขนาดใหญ่และกว้างขวางไว้ต้อนรับ

“มหาสาล” เป็นสำนวน หมายถึง ผู้ร่ำรวย, ผู้มั่งคั่ง, ผู้ยิ่งใหญ่ (very rich, rich people, the great)

ตามวัฒนธรรมของชาวชมพูทวีป ผู้ยิ่งใหญ่ในหมู่พวกใดๆ ก็เรียกว่า “มหาศาล” ในหมู่พวกนั้นๆ เช่น –

กษัตริย์มหาศาล = ผู้ยิ่งใหญ่ในหมู่กษัตริย์

พราหมณ์มหาศาล = ผู้ยิ่งใหญ่ในหมู่พราหมณ์

มหาสาลา > มหาสาล ใช้ในภาษาไทยว่า “มหาศาล”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“มหาศาล : (คำนาม) ผู้ยิ่งใหญ่ในวรรณะนั้น ๆ, ถ้าเป็นพราหมณ์ก็หมายความว่า มีศิษย์มาก, ถ้าเป็นกษัตริย์ก็หมายความว่า มีอํานาจมาก, ถ้าเป็นแพศย์ก็หมายความว่า มีทรัพย์มาก. (คำวิเศษณ์) มีทรัพย์สมบัติมากมาย เช่น เศรษฐีมหาศาล, (ภาษาปาก) อย่างยิ่ง, มากมาย, เช่น เขามีที่ดินมหาศาล. (ส.).”

: อาศัยความมั่งคั่งสร้างความดี

: น่านับถือกว่าอาศัยความดีสร้างความมั่งคั่ง

16-4-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย