เงินสาธุ (บาลีวันละคำ 4,876)

เงินสาธุ

เงินอะไร

ผู้เขียนบาลีวันละคำได้เห็นคำว่า “เงินสาธุ” ที่มีผู้ใช้เรียกขานกัน ก็เกิดความสงสัยว่า “เงินสาธุ” คือเงินอะไร 

ในระหว่างที่ยังไม่ได้เห็นคำจำกัดความที่ถูกต้องตามเจตนาของผู้ใช้คำนี้ ก็ขอใช้เวทีบาลีวันละคำแสดงความเห็นเป็นโอกาสเผยแผ่ความรู้เกี่ยวกับคำบาลีไปในตัว

(๑) “เงิน” 

เป็นคำไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“เงิน : (คำนาม) ธาตุลำดับที่ ๔๗ สัญลักษณ์ Ag เป็นโลหะสีขาว เนื้อค่อนข้างอ่อน หลอมละลายที่ ๙๖๐.๘ °ซ. (อ. silver); วัตถุที่ใช้วัดราคาในการซื้อขายแลกเปลี่ยนกัน, วัตถุที่มีตราของรัฐ ใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย, ได้แก่ เหรียญกระษาปณ์และธนบัตร, เงินตรา ก็เรียก; โบราณใช้ว่า งึน เง็น หรือ เงือน ก็มี; (คำที่ใช้ในเศรษฐศาสตร์) วัตถุที่กำหนดให้ใช้เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนหรือชำระหนี้. (อ. money).”

ภาษาบาลีคำกลาง ๆ ที่หมายถึง “เงิน” คือ “ธน” เป็นคำที่รู้จักกันดีในภาษาไทย บาลีอ่านว่า ทะ-นะ รากศัพท์มาจาก –

(1) ธนฺ (ธาตุ = ส่งเสียง) + อ (อะ) ปัจจัย 

: ธนฺ + อ = ธน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันผู้คนออกเสียงว่าเป็นของเรา” (คือแสดงความเป็นเจ้าของด้วยความชื่นชม)

(2) ชนฺ (ธาตุ = เกิด) + อ (อะ) ปัจจัย, แปลง ช เป็น ธ 

: ชนฺ + อ = ชน > ธน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งยังภาวะคนจนให้เกิด” (คำแปลนี้ฟังเหมือนขัดแย้ง คือถ้ามี “ธน” ความจนก็จะไม่เกิด แต่มองในมุมกลับก็คือ “เพราะไม่มีสิ่งนี้ จึงทำให้มีคนจน”) 

“ธน” (นปุงสกลิงค์) หมายถึง ทรัพย์สมบัติ, โดยปกติได้แก่ทรัพย์สินเงินทอง, ความร่ำรวย, สมบัติ (wealth, usually wealth of money, riches, treasures)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ธน, ธน– : (คำนาม) ทรัพย์สิน. (ป., ส.).”

(๒) “สาธุ”

อ่านว่า สา-ทุ รากศัพท์มาจาก สาธฺ (ธาตุ = สำเร็จ) + อุ ปัจจัย

สาธฺ + อุ = สาธุ แปลตามศัพท์ว่า “ยังประโยชน์ให้สำเร็จ” มีความหมายว่า “ดีแล้ว” “ถูกต้องแล้ว” “ใช่แล้ว” “เห็นชอบด้วย”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สาธุ” ในความหมายต่างๆ ดังนี้ –

(1) good, virtuous, pious (ดี, มีคุณธรรม, มีศรัทธาแก่กล้า)

(2) good, profitable, proficient, meritorious (ดี, งาม, คล่อง, มีกำไร, เป็นกุศล)

(3) well, thoroughly (อย่างดี, โดยทั่วถึง)

(4) come on, welcome, please (โปรดมาซี, ขอต้อนรับ, ยินดีต้อนรับ : ใช้ในฐานะเป็นคำขอร้องเชิญชวน)

(5) alright, yes (ดีแล้ว ตกลง : ใช้ในฐานะเป็นคำยอมรับและอนุมัติในการตอบคำถาม หรือกรณีอื่นๆ ในทำนองเดียวกัน)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของ “สาธุ” ไว้ว่า –

(1) (คำวิเศษณ์) ดีแล้ว, ชอบแล้ว, (เป็นคำที่พระสงฆ์เปล่งวาจาเพื่อยืนยันหรือรับรองพิธีทางศาสนาที่กระทำไป).

(2) (ภาษาปาก) (คำกริยา) เปล่งวาจาแสดงความเห็นว่าชอบแล้วหรืออนุโมทนาด้วย, มักใช้เข้าคู่กับคำ โมทนา เป็น โมทนาสาธุ

(3) (คำกริยา) ไหว้ (เป็นคำบอกให้เด็กแสดงความเคารพตามธรรมเนียม กร่อนเสียง เป็น ธุ ก็มี). 

“เงิน” ภาษาไทย + “สาธุ” ภาษาบาลี เป็น “เงินสาธุ” หมายถึงเงินอะไร?

ขยายความ :

ผู้เขียนบาลีวันละคำสันนิษฐานว่า “เงินสาธุ” หมายถึง เงินบริจาคทำบุญ 

กิริยาที่นิยมกระทำเมื่อบริจาคเงินทำบุญก็คือ ถือเงินไว้แล้วยกขึ้นจบ (จบ = ยกของขึ้นหรือพนมมือเหนือหน้าผากเพื่อตั้งใจอุทิศให้เวลาทำบุญทำทาน) อธิษฐานหรืออุทิศตามแต่จิตจะปรารถนา ใครเห็นกิริยาเช่นนั้นก็จะน้อมใจนึกอนุโมทนาว่า “สาธุ” แม้ตัวผู้บริจาคเองก็อาจจะลงท้ายคำอุทิศอธิษฐานว่า “สาธุ” ด้วยเช่นกัน

เงินบริจาคทำบุญจึงเรียกว่า “เงินสาธุ” ด้วยประการฉะนี้

อนึ่ง “เงินสาธุ” อาจแปลว่า เงินของสาธุชนคนดี คนใจบุญใจกุศล เงินที่สาธุชนบริจาคเพื่อการบุญการกุศล จึงเรียกว่า “เงินสาธุ” ดังนี้ก็ได้

…………..

ดูก่อนภราดา!

: กฎหมายอาจตัดสินให้คนโกงไม่ต้องติดคุก

: แต่ยมบาลไม่เคยตัดสินให้คนโกงไม่ต้องตกนรก

#บาลีวันละคำ (4,876)

18-10-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….