มรณะ มตะ (บาลีวันละคำ 4,878)

มรณะ มตะ

แปลตามวาทะของคนรุ่นใหม่ว่า “ตุย”

“มรณะ” อ่านว่า มะ-ระ-นะ

“มตะ” อ่านว่า มะ-ตะ

(๑) “มรณะ” 

เขียนแบบบาลีเป็น “มรณ” อ่านว่า มะ-ระ-นะ รากศัพท์มาจาก มรฺ (ธาตุ = ตาย) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แปลง น เป็น ณ

: มรฺ + ยุ > อน = มรน > มรณ แปลตามศัพท์ว่า “ความตาย” 

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “มรณ” ว่า death, as ending this [visible] existence, physical death; dying (ความตาย, ในฐานสิ้นชีวิต [ที่เห็นได้] นี้, ความตายทางกาย; การถึงแก่กรรม)

“มรณ” ในภาษาไทยใช้เป็น “มรณ-” (มีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย) “มรณ์” และ “มรณะ” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า – 

“มรณ-, มรณ์, มรณะ : (คำนาม) ความตาย, การตาย. (ป., ส.). (คำกริยา) ตาย.”

(๒) “มตะ” 

อ่านว่า มะ-ตะ รากศัพท์มาจาก มรฺ (ธาตุ = ตาย) + ต ปัจจัย, ลบ รฺ ที่สุดธาตุ (มรฺ > ม) 

: มรฺ + ต = มรต > มต แปลตามศัพท์ว่า “ตายแล้ว” หมายถึง ตาย (dead)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำนี้ไว้เป็น “มต-” (มีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย) และ “มตะ” บอกไว้ดังนี้ –

“มต-, มตะ : (คำกริยา) ตายแล้ว. (ป.; ส. มฺฤต).”

อภิปรายขยายความ :

ในภาษาบาลี “มรณ” กับ “มต” ต่างกันในทางไวยากรณ์ คือ –

“มรณ” เป็นคำนาม (อาการนาม) 

“มต” เป็นคำกริยาอดีตกาล และใช้เป็นคำคุณศัพท์ได้ด้วย

แต่โดยความหมาย “มรณ” กับ “มต” หมายถึง “ตาย” เหมือนกัน

คำว่า “ตาย” ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้ – 

…………..

ตาย ๑ : (คำกริยา)

(๑) สิ้นใจ, สิ้นชีวิต, ไม่เป็นอยู่ต่อไป, สิ้นสภาพของการมีชีวิต, เช่น สภาวะสมองตาย

(๒) เคลื่อนไหวไม่ได้ เช่น มือตาย ตีนตาย

(๓) ไม่เดินเพราะเครื่องเสียหรือหยุดเป็นต้น เช่น รถยนต์ตาย นาฬิกาตาย

(๔) ยืนแต้มอยู่อย่างเดียว เช่น ลูกเต๋าตายหก คือออกแต้มหกเสมอ

(๕) ลักษณะที่ประตูในการเล่นการพนันบางประเภท เช่น โป ถั่ว ไม่ออกเลย หรือนาน ๆ จึงจะออกสักครั้งหนึ่ง

(๖) ผิดตามที่กติกากำหนดไว้ในการเล่นกีฬาหรือการละเล่นบางชนิด.

…………..

ผู้เขียนบาลีวันละคำได้ยินพูดกันว่า คนรุ่นใหม่สมัยนี้รังเกียจคำว่า “ตาย” ถือว่าเป็นคำไม่สุภาพ มีผู้เลี่ยงไปใช้คำว่า “ตุย” แทน และทำท่าว่าจะนิยมใช้กันแพร่หลาย 

ยังไม่ได้ยินคำอธิบายว่า “ตุย” เป็นภาษาอะไร แต่ก็คงไม่มีความจำเป็นอะไรที่จะต้องรู้ เพราะคนไทยสมัยนี้มีสิทธิเสรีภาพที่จะใช้คำอะไรก็ได้แล้วแต่จะใครจะคิดขึ้นมา โดยไม่ต้องมีที่มาที่ไปว่าเป็นภาษาอะไร ขอให้เข้าใจตรงกันว่าหมายถึงอะไรก็เป็นอันใช้ได้ เราจึงได้เห็นได้ยินคำแปลก ๆ สะกดแปลก ๆ ออกเสียงแปลก ๆ ใช้กันอยู่ทั่วไป 

นับว่าเป็นสีสันอย่างหนึ่งของภาษาไทย แม้จะเป็นสีสันที่ออกจะเลอะเทอะไปบ้างก็ตาม

ถ้ารังเกียจคำว่า “ตาย” จะใช้คำว่า“มรณะ” หรือ “มตะ” ดูบ้างก็น่าจะขลังดี เพราะเป็นคำบาลีคำพระ เว้นไว้แต่จะพากันรังเกียจคำบาลีไปเสียอีก ก็จนใจ

…………..

ดูก่อนภราดา!

: รังเกียจคนเพราะการกระทำ

: แต่รังเกียจคำนี่เพราะอะไร

#บาลีวันละคำ (4,878)

20-10-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….