ศัตรูคู่อาฆาต (บาลีวันละคำ 1,110)
ศัตรูคู่อาฆาต
(๑) “ศัตรู”
บาลีเป็น “สตฺตุ” (สัด-ตุ) รากศัพท์มาจาก สสฺ (ธาตุ = เบียดเบียน) + ตุ ปัจจัย, แปลง สฺ ที่สุดธาตุเป็น ต
: สสฺ + ตุ = สสตุ > สตฺตุ แปลตามศัพท์ว่า “ผู้เบียดเบียนคนอื่น” หมายถึง ข้าศึก, ปรปักษ์ (an enemy)
“ศัตรู” สันสกฤตเป็น “ศตฺรุ” เราเขียนอิงสันสกฤต และเข้าใจความหมายโดยไม่ต้องรู้คำแปลเดิม
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ศัตรู : (คำนาม) ข้าศึก, ปรปักษ์, เช่น ศัตรูจากภายนอกประเทศ เพลี้ยเป็นศัตรูพืช, ผู้จองเวร เช่น ๒ ตระกูลนี้เป็นศัตรูกันมาหลายชั่วคนแล้ว. (ส. ศตฺรุ; ป. สตฺตุ).”
(๒) “อาฆาต”
บาลีอ่านว่า อา-คา-ตะ รากศัพท์มาจาก :
(1) อา (ตัดมาจาก อาคนฺตฺวา = มาถึง) + หนฺ (ธาตุ = เบียดเบียน) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แปลง หนฺ เป็น ฆาต
: อา + หน = อาหน + ณ = อาหนณ > อาหน > อาฆาต แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่มาเบียดเบียน” “อาการที่มาบีบคั้นจิต”
(2) อา (แทนความหมายว่า “บีบคั้น”) + ฆา (ธาตุ = ทนไม่ได้) + ต ปัจจัย
: อา + ฆา + ต = อาฆาต แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่ทนไม่ได้ซึ่งความบีบคั้นที่ศัตรูทำไว้”
“อาฆาต” เราก็ใช้ทับศัพท์โดยไม่ต้องรู้คำแปลเดิมเช่นกัน
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“อาฆาต : (คำกริยา) ผูกใจเจ็บและอยากแก้แค้น, พยาบาท. (ป., ส.).”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –
“อาฆาต : (คำนาม) การฆ่า, การตี; แผล; ที่ฆ่าสัตว์; killing, striking; a wound; a slaughter-house.”
พึงสังเกตว่า “อาฆาต” ในบาลีสันสกฤตเป็นคำนาม แต่ในภาษาไทยใช้เป็นคำกริยา
“ศัตรูคู่อาฆาต” เป็นคำพูดธรรมดา หมายถึงคนที่ประกาศตัวเป็นศัตรูกันและหาโอกาสทำลายล้างกันอยู่ตลอดเวลา
: ศัตรูที่ประกาศชื่อ
: น่านับถือกว่ามิตรจอมปลอม
8-6-58