อัสมิมานะ (บาลีวันละคำ 1,148)

อัสมิมานะ

อ่านว่า อัด-สะ-มิ-มา-นะ

บาลีเป็น “อสฺมิมาน” อ่านว่า อัด-สฺมิ-มา-นะ

ประกอบด้วย อสฺมิ + มาน

(๑) “อสฺมิ”

รากศัพท์มาจาก อสฺ (ธาตุ = มี, เป็น) + อ ปัจจัย + มิ วิภัตติอาขยาต

: อสฺ + อ + มิ = อสฺมิ แปลตามศัพท์ว่า “อหํ = อันว่าเรา อสฺมิ = ย่อมมี, ย่อมเป็น” มีความหมายว่า มีเรา เป็นเรา นี่เรานะ นี่กูนะ

(๒) “มาน”

อ่านว่า มา-นะ รากศัพท์มาจาก –

(1) มานฺ (ธาตุ = บูชา) + อ ปัจจัย

: มานฺ + อ = มาน แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่ให้เขาบูชา” (คือต้องการให้เขานับถือ)

(2) มนฺ (ธาตุ = รู้, คิด, เข้าใจ) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ทีฆะ (ยืดเสียง) อะ ที่ ม-(น) เป็น อา

: มนฺ + ณ = มนณ > มน > มาน แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่สำคัญตนว่าดีกว่าเขาเป็นต้น”

(3) มา (ธาตุ = นับถือ) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ)

: มา + ยุ > อน = มาน แปลตามศัพท์ว่า “อาการเป็นเหตุให้เขานับถือตน”

“มาน” ในที่นี้ มีความหมายว่า –

(1) ความถือตัว, ความหยิ่ง, ความยโส (pride, conceit, arrogance)

(2) เกียรติ, การนับถือ (honour, respect)

อสฺมิ + มาน = อสฺมิมาน แปลตามศัพทว่า “การถือตัวว่าเป็นเรา”

อสฺมิมาน เขียนในภาษาไทยเป็น “อัสมิมานะ”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อัสมิมานะ : (แบบ = คำที่ใช้เฉพาะในหนังสือ ไม่ใช่คำพูดทั่วไป) (คำนาม) มานะว่าเป็นเรา, การถือเขาถือเรา. (ป.)”

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต บอกไว้ว่า

“อัสมิมานะ : การถือว่านี่ฉัน นี่กู กูเป็นนั่นเป็นนี่, การถือเราถือเขา”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อสฺมิมาน” ว่า pride of self, real egoism (การหยิ่งหรือภูมิใจในตัวเอง, การอวดดื้อถือดี)

แด่ลูกพี่ทั้งหลาย :

: ถ้าไม่มีลูกน้อง ท่านจะใหญ่กับใคร ?

—————–

(ตามความประสงค์ของพระคุณท่าน Samai Chairsa)

17-7-58

ต้นฉบับ