ราชกิจจานุเบกษา [2] (บาลีวันละคำ 1,150)

ราชกิจจานุเบกษา [2]

อ่านว่า ราด-ชะ-กิด-จา-นุ-เบก-สา

ประกอบด้วย ราช + กิจจ + อนุเบกษา

(๑) “ราช”

บาลีอ่านว่า รา-ชะ รากศัพท์มาจาก รญฺชฺ (ธาตุ = ยินดี, พอใจ) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ลบ ญฺ, ยืดเสียง ร เป็น รา

: รญฺช + ณ = รญฺชณ > รญฺช > รช > ราช แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ยังผู้คนให้ยินดีในตน” หมายความว่า เป็นผู้อำนวยความสุขให้ทวยราษฎร์ จนคนทั้งหลายร้องออกมาว่า “ราชา ราชา” (พอใจ พอใจ)

(๒) “กิจจ”

บาลีเขียน “กิจฺจ” (มีจุดใต้ จฺ ตัวแรก) อ่านว่า กิด-จะ รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + ริจฺจ ปัจจัย, ลบ รฺ ที่ กรฺ และ ร ที่ ริจฺจ (ริจฺจ ลบ ร = อิจฺจ)

: กรฺ > ก + ริจฺจ > อิจฺจ : ก + อิจฺจ = กิจฺจ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่พึงทำ” หมายถึง หน้าที่, การงาน, การบริการ; พิธี, การกระทำ (duty, obligation, service, attention; ceremony, performance)

“กิจฺจ” ในภาษาไทย ปกติตัด จ ออกตัวหนึ่ง ใช้ว่า “กิจ” (กิด) แต่ในกรณีมีคำขึ้นต้นด้วย อ– หรือ อา– มาสมาสข้างท้าย ให้คง จจ ไว้ทั้งสองตัว คือตัวหนึ่งเป็นตัวสะกด อีกตัวหนึ่งให้สระควบ เช่นในคำนี้ กิจ+จ + อนุเบกษา = กิจ+จานุเบกษา

ราช + กิจจ = ราชกิจจ (> ราชกิจ / ราด-ชะ-กิด) แปลว่า “กิจของพระราชา” คือ ธุระของพระราชา, งานที่พระราชาจะต้องทำ, งานที่ผู้บริหารบ้านเมืองจะต้องทำเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน

(๓) “อนุเบกษา”

บาลีเป็น “อนุเปกฺขา” (อะ-นุ-เปก-ขา) ประกอบด้วย อนุ (น้อย, ภายหลัง, ตาม, เนื่องๆ) + เปกฺขา

(1) “เปกฺขา” รากศัพท์มาจาก ป (ทั่วไป, ข้างหน้า, ก่อน) + อิกฺขา (การมอง, การเห็น) แผลง อิ เป็น เอ (อิกฺขา > เอกฺขา)

: ป + อิกฺขา = ปิกฺขา > เปกฺขา แปลตามศัพท์ว่า “มองไปทั่วๆ” “มองไปข้างหน้า” หมายถึง คอยระวังดู (looking out for) คือ เพ่งดู, มุ่งหวัง, ตั้งใจ, ต้องการ (intent upon, wishing)

“เปกฺขา” สันสกฤตเป็น “เปฺรกฺษา” เราใช้อิงสันสกฤตเป็น “เบกษา”

(2) อนุ + เบกษา = อนุเบกษา มีความหมายว่า เพ่งดูบ่อยๆ, ตั้งใจดูอยู่เสมอ, เอาใจใส่

ราชกิจจ + อนุเบกษา  = ราชกิจจานุเบกษา แปลตามศัพท์ว่า “เพ่งดูราชกิจ”

คำว่า “ราชกิจจานุเบกษา” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกไว้ว่า –

“ราชกิจจานุเบกษา : (คำนาม) หนังสือของทางราชการที่ออกเป็นรายสัปดาห์โดยสํานักงานราชกิจจานุเบกษา สํานักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี สําหรับลงประกาศเกี่ยวกับกฎหมาย กฎ ระเบียบ ข้อบังคับ ตลอดจนประกาศของกระทรวง ทบวง กรมต่าง ๆ รวมทั้งประกาศเกี่ยวกับการจดทะเบียนห้างหุ้นส่วน บริษัท.”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 แก้ไขบทนิยามใหม่เป็นดังนี้ –

“ราชกิจจานุเบกษา : (คำที่ใช้ในกฎหมาย) (คำนาม) สิ่งพิมพ์ของทางราชการที่จัดให้มีขึ้นเป็นการเฉพาะเพื่อเป็นที่ประกาศข้อมูลข่าวสารของทางราชการที่ประสงค์จะให้ประชาชนได้ทราบ เช่น กฎหมาย ประกาศคนล้มละลาย การจัดตั้งห้างหุ้นส่วนบริษัท.”

พจนานุกรมฉบับของอาจารย์เปลื้อง ณ นคร ให้ความรู้เพิ่มเติมว่า ราชกิจจานุเบกษาเป็นหนังสือแจ้งข่าวราชการเป็นของรัฐบาล เริ่มออกเมื่อวันที่ 15 มีนาคม พ.ศ. 2401 แล้วหยุดไปคราวหนึ่ง ออกใหม่เมื่อ 17 พฤษภาคม 2417 จนกระทั่งบัดนี้.

: ทำดี ดีทันที ดีเด็ดขาด

: ไม่ต้องรอประกาศในราชกิจจาฯ

19-7-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย