ลักเพศ (บาลีวันละคำ 1,171)

ลักเพศ

อ่านว่า ลัก-กะ-เพด

ประกอบด้วย ลัก + เพศ

(๑) “ลัก” เป็นคำไทย หมายถึง เอาสิ่งของที่เขาไม่ให้ไปด้วยอาการซ่อนเร้น, ขโมย, แอบทำ, ลอบทำ

(๒) “เพศ”

บาลีเป็น “เวส” (เว-สะ) รากศัพท์มาจาก –

(1) วิสฺ (ธาตุ = ชอบใจ) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อิ ที่ วิ-(สฺ) เป็น เอ (วิส > เวส)

: วิสฺ + ณ = วิสณ > วิส > เวส แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะที่น่าชอบใจ”

(2) วิสิ (ธาตุ = เบียดเบียน) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อิ ที่ วิ-(สิ) เป็น เอ (วิสิ > เวสิ), ลบสระที่สุดธาตุ (วิสิ > วิส)

: วิสิ + ณ = วิสิณ > วิสิ > วิส > เวส แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะที่เบียดเบียน” (คือทำให้อึดอัด)

“เวส” หมายถึง การแต่งตัว, เครื่องแต่งตัว, เสื้อผ้า; บุคลิก; การปลอมตัว, รูปร่างที่ปลอมขึ้น (dress, apparel; individuality; disguise, assumed appearance)

“เวส” สันสกฤตเป็น “เวศ”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“เวศ : (คำนาม) เครื่องแต่งตัว; เครื่องแต่งเพื่อปลอมแปลงตัว; สำนักของหญิงแพศยา; บ้าน, เรือน; การเข้าสู่; dress; disguise; a dress intended to conceal the wearer; the abode of harlots; a house; entrance, entering.”

ในภาษาไทยใช้อิงสันสกฤต แผลง ว เป็น พ : เวศ = เพศ (เพด)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“เพศ : (คำนาม) รูปที่แสดงให้รู้ว่าหญิงหรือชาย; (คำที่ใช้ในไวยากรณ์) ประเภทคําในบาลีและสันสกฤตเป็นต้น, ตรงกับ ลิงค์ หรือ ลึงค์; เครื่องแต่งกาย; การประพฤติปฏิบัติตน เช่น สมณเพศ.”

โปรดสังเกตว่า –

๑ ในบาลีสันสกฤต “เพศ” (เวส, เวศ) มิได้หมายถึง “รูปที่แสดงให้รู้ว่าหญิงหรือชาย” ตามที่เรามักเข้าใจกันในภาษาไทย

๒ และในภาษาไทย “เพศ” เราก็ไม่คุ้นในความหมายที่ว่า เครื่องแต่งกาย หรือการประพฤติปฏิบัติตน

ลัก + เพศ = ลักเพศ เป็นการเอาคำไทยประสมกับบาลีสันสกฤตและอ่านแบบคำสมาส คือไม่อ่านว่า ลัก-เพด ตามที่ควรจะเป็น แต่ออกเสียง -กะ- ที่ ลัก- เป็น ลัก-กะ-เพด

พจน.54 บอกไว้ว่า –

“ลักเพศ : (คำกริยา) ทําหรือแต่งตัวปลอมแปลงให้ผิดไปจากเพศของตน เช่นคฤหัสถ์แต่งตัวปลอมเพศเป็นสมณะ ผู้ชายแต่งตัวเป็นผู้หญิง; (ภาษาปาก) ทํานอกลู่นอกทาง เช่นดื่มนํ้าทางหูถ้วย.”

ความหมายที่เข้าใจกัน “ลักเพศ” คือ :

๑ ร่างกายเป็นเพศหนึ่ง แต่กิริยาท่าทางและอาการทั่วไปเป็นอีกเพศหนึ่ง

๒ ไม่มีสิทธิ์ที่จะครองเพศนั้น แต่เอาเพศนั้นมาครอง

๓ หมดสิทธิ์ที่ครองเพศนั้นแล้ว แต่ยังดื้อด้านครองเพศนั้นอยู่

ทั้งนี้ มองกันว่าเสมือนไปลักขโมยเพศของคนอื่นมาเป็นเพศของตน จึงเรียกว่า ลัก-เพศ แล้วก็เลยอ่านเป็นคำสมาสว่า ลัก-กะ-เพด

: ไม่ควรตำหนิคนที่ใช้สิทธิส่วนตัว

: แต่ควรตำหนิคนทำชั่วแล้วอ้างว่าตัวมีสิทธิ์

13-8-58

ต้นฉบับ