ประยุกต์ (บาลีวันละคำ 1,196)

ประยุกต์

อ่านว่า ปฺระ-ยุก

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ประยุกต์ : (คำกริยา) นําความรู้ในวิทยาการต่าง ๆ มาปรับใช้ให้เป็นประโยชน์. (คำวิเศษณ์) ที่นําความรู้มาปรับใช้ให้เป็นประโยชน์ เช่น วิทยาศาสตร์ประยุกต์ จิตวิทยาประยุกต์. (ส. ปฺรยุกฺต; ป. ปยุตฺต).”

“ประยุกต์” บาลีเป็น “ปยุตฺต” อ่านว่า ปะ-ยุด-ตะ รากศัพท์มาจาก ป (ทั่วไป, ข้างหน้า) + ยุชฺ (ธาตุ = ประกอบ, พยายาม) + ต ปัจจัย, แปลง ชฺ ที่สุดธาตุเป็น ตฺ (ยุชฺ > ยุตฺ) (นัยหนึ่งว่าแปลง ชฺ กับ ต เป็น ตฺต)

: ป + ยุชฺ = ปยุช > ปยุต + ต = ปยุตฺต (: ปยุชฺ + ต = ปยุตฺต) แปลตามศัพท์ว่า “ประกอบทั่วแล้ว”

“ปยุตฺต” ในบาลีเป็นคำกริยาและเป็นคุณศัพท์ ใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) สนตะพาย, เอาเข้าแอก, เทียม (yoked)

(2) ใช้, ตั้งใจ, อุทิศเวลาให้, ยุ่ง (applied, intent on, devoted to, busy)

(3) ใช้ได้, เหมาะแก่การนำไปใช้ (applicable)

(4) มีแผน, วางโครงการไว้, เข้าทำ (planned, schemed, undertaken)

อภิปราย :

คำว่า “ประยุกต์” ผู้ที่รู้คำอังกฤษมักพูดว่า apply เช่น วิชาที่เรียนมาจากเมืองนอกต้อง apply เสียก่อน ไม่ใช่เอามาใช้ทั้งดุ้น

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล apply ว่า ทา, ปิด, ใช้, ใช้ให้เป็นประโยชน์, ประโยชน์, ใช้สติปัญญา, การใช้สติปัญญา, ความขยันหมั่นเพียร

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล apply เป็นบาลีว่า

(1) appeti อปฺเปติ; (อับ-เป-ติ) = เอาใส่เข้าไป, ผูกพันแนบแน่น

(2) niyojeti นิโยเชติ (นิ-โย-เช-ติ) = เข้าสนับสนุน, ผูกมัด

(3) upayojeti อุปโยเชติ (อุ-ปะ-โย-เช-ติ) = เข้ากระทำการอย่างใกล้ชิด

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ซึ่งคนชาติอังกฤษเองเป็นผู้รวบรวม แปลคำบาลี appeti เป็นอังกฤษว่า to fit in, fix, apply, insert, put on to

โปรดสังเกตว่า apply – appeti  รูปคำใกล้เคียงกันอย่างยิ่ง แสดงว่า apply ในอังกฤษ กับ appeti ในบาลีนั้นมาจากรากศัพท์เดียวกัน ด้วยว่าทั้งสองภาษานี้อยู่ในตระกูล Indo-European ด้วยกัน

: ใช้ชีวิต ถ้ารู้จักประยุกต์

: แม้มีทุกข์ก็ไม่ทิ้งธรรม

7-9-58

ต้นฉบับ