อุทยานราชภักดิ์ (บาลีวันละคำ 1,203)

อุทยานราชภักดิ์

อ่านว่า อุด-ทะ-ยาน-ราด-ชะ-พัก

ประกอบด้วย อุทยาน + ราช + ภักดิ์

(๑) “อุทยาน”

เป็นรูปคำสันสกฤต “อุทฺยาน” บาลีเป็น “อุยฺยาน” (อุย-ยา-นะ) รากศัพท์มาจาก :

(1) อุ (ขึ้น, นอก) + ยา (ธาตุ = ไป) + ยุ ปัจจัย, ซ้อน ยฺ ระหว่าง อุ + ยา, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ)

: อุ + ยฺ + ยา = อุยฺยา + ยุ > อน = อุยฺยาน แปลตามศัพท์ว่า “ที่เป็นที่แหงนดูพลางเดินไป”

(2) อุ (ขึ้น, นอก) + อิ (ธาตุ = ไป) + ยุ ปัจจัย, แปลง อิ เป็น ย, ทีฆะ (ยืดเสียง) อะ ที่ ย เป็น อา (อิ > ย > ยา), ซ้อน ยฺ ระหว่าง อุ + ย, แปลง ยุ เป็น อน,

: อุ + ยฺ + อิ > ย = อุยฺย > อุยฺยา + ยุ > อน = อุยฺยาน แปลตามศัพท์ว่า “ที่เป็นที่ไปของผู้ขวนขวายเพื่อเล่นและพักผ่อน”

“อุยฺยาน” หมายถึง สวน, ดงไม้อันรื่นรมย์, สวนหลวง (a park, pleasure grove, a royal garden)

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“อุทฺยาน : (คำนาม) สวน; สวนหลวง; การออกไป; การเข้าฉากหรือเข้าโรง; เหตุ, การย์; a garden, a park; a royal garden; going forth, exit; motive, purpose.”

(๒) “ราช”

บาลีอ่านว่า รา-ชะ รากศัพท์มาจาก :

(1) ราชฺ (ธาตุ = รุ่งเรือง) + อ (ปัจจัย) = ราช แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รุ่งเรืองโดยยิ่งเพราะมีเดชานุภาพมาก” หมายความว่า ผู้เป็นพระราชาย่อมมีเดชานุภาพมากกว่าคนทั้งหลาย

(2) รญฺชฺ (ธาตุ = ยินดี พอใจ) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ ลบ ญฺ แผลง ร เป็น รา

: รญฺชฺ + ณ = รญฺชณ > รญฺช > รช > ราช แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ยังคนทั้งหลายให้ยินดี” หมายความว่า เป็นผู้อำนวยความสุขให้ทวยราษฎร์ จนคนทั้งหลายร้องออกมาว่า “ราชา ราชา” (พอใจ พอใจ)

“ราช” ความหมายตรงๆ ที่เข้าใจกัน คือ พระราชา, พระเจ้าแผ่นดิน

(๓) “ภักดิ์”

เป็นรูปคำสันสกฤต “ภกฺติ” บาลีเป็น “ภตฺติ” (พัด-ติ) รากศัพท์มาจาก ภชฺ (ธาตุ = คบหา, รัก) + ติ ปัจจัย, แปลง ชฺ ที่สุดธาตุเป็น ตฺ

: ภชฺ + ติ = ภชติ > ภตฺติ แปลตามศัพท์ว่า “การคบหาสมาคม” “ความรัก” หมายถึง ความจงรักภักดี, ความผูกพัน, ความรักอย่างสุดซึ้ง (devotion, attachment, fondness)

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“ภกฺติ : (คำนาม) ‘ภักติ,’ การบูชา; ศรัทธา, ความเชื่อ; ความภักดีต่อ; ภาค, ส่วน; worship; faith; belief; devotion or attachment to; part, portion.”

ภตฺติ > ภกฺติ ภาษาไทยมักใช้เป็น “ภักดี”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ภักดี : (คำนาม) ความจงรัก, ความเลื่อมใสยิ่ง. (ส. ภกฺติ; ป. ภตฺติ).”

“ภักดี” เมื่อต้องการให้อ่านว่า “พัก” ในกรณีใช้ในคำประพันธ์หรือใช้เป็นชื่อเฉพาะ จึงสะกดเป็น “ภักดิ์”

อุทยาน + ราช + ภักดิ์ = อุทยานราชภักดิ์

“อุทยานราชภักดิ์” เป็นอุทยานประวัติศาสตร์ที่กองทัพบกจัดสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.๒๕๕๘ ที่อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ภายในอุทยานประดิษฐานพระบรมรูปพระมหากษัตริย์ไทย 7 พระองค์ คือ

1. พ่อขุนรามคำแหงมหาราช (สมัยกรุงสุโขทัย)

2. สมเด็จพระนเรศวรมหาราช (สมัยกรุงศรีอยุธยา)

3. สมเด็จพระนารายณ์มหาราช (สมัยกรุงศรีอยุธยา)

4. สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช (สมัยกรุงธนบุรี)

5. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์)

6. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์)

7. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์)

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานชื่ออุทยานที่สร้างขึ้นนี้ว่า “อุทยานราชภักดิ์” มีความหมายว่า อุทยานที่สร้างขึ้นด้วยความจงรักภักดีต่อพระมหากษัตริย์

อุทยานราชภักดิ์ :

ภักดีแท้ต้องพิสูจน์

อย่าเพียงพูดว่าภักดี

กล้าอุทิศชีวิตพลี

ทำความดีเพื่อแผ่นดิน

14-9-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย