กามวิตถาร (บาลีวันละคำ 1,236)

กามวิตถาร

อ่านว่า กาม-วิด-ถาน (ตาม พจน.54)

ประกอบด้วย กาม + วิตถาร

(๑) “กาม” (กา-มะ) รากศัพท์มาจาก กมฺ (ธาตุ = ปรารถนา) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ยืดเสียง อะ ที่ ก-(มฺ) เป็น อา

: กมฺ + ณ = กมณ > กม > กาม แปลตามศัพท์ว่า (1) “ภาวะที่ทำให้ปรารถนา” (2) “อาการที่ปรารถนา” (3)“ภาวะอันสัตวโลกปรารถนา”

“กาม” หมายถึง –

(1) ความรื่นรมย์, สิ่งที่ให้ความเพลิดเพลิน, สิ่งที่ให้ความบันเทิงทางกาม (pleasantness, pleasure-giving, an object of sensual enjoyment)

(2) ความสนุกเพลิดเพลิน, การพึงพอใจจากการรู้สึก (enjoyment, pleasure on occasion of sense)

(3) ความใคร่ (sense-desire)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“กาม, กาม– : (คำนาม) ความใคร่, ความใคร่ทางเมถุน. (ป., ส.).”

(๒) “วิตถาร”

บาลีเป็น “วิตฺถาร” (มีจุดใต้ ตฺ) อ่านว่า วิด-ถา-ระ รากศัพท์มาจาก วิ (พิเศษ, ต่างๆ) + ถรฺ (ธาตุ = แผ่, ขยาย) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ซ้อน ตฺ ระหว่าง วิ + ถรฺ, ทีฆะ (ยืดเสียง) อะ ที่ ถ-(รฺ) เป็น อา (ถรฺ > ถาร)

: วิ + ตฺ + ถรฺ + ณ = วิตฺถรณ > วิตฺถร > วิตฺถาร แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่แผ่ขยายไป” ใช้ในความหมาย 2 อย่าง คือ –

(1) ความกว้าง (expansion, breadth) ใช้เมื่อกล่าวถึงการวัดระยะหรือขนาด

คำในชุดนี้มี:

อุพฺเพธ (อุบ-เพ-ทะ) = ความสูง (height)

คมฺภีร (คำ-พี-ระ) = ความลึก (deep)

อายาม (อา-ยา-มะ) = ความยาว (length)

และ วิตฺถาร = ความกว้าง

(2) รายละเอียด, ขยายความ (detail, extension) ใช้ในการบอกเล่า หมายถึงเล่าอย่างละเอียด ตรงกันข้ามกับ “สงฺเขป” = ย่อ

“วิตฺถาร” สันสกฤตเป็น “วิสฺตาร”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

(สะกดตามต้นฉบับ)

“วิสฺตาร : (คำนาม) ‘วิสดาร, พิสดาร,’ การแผ่ไพศาล, การซ่านไป; ความไพศาล; กว้าง; การขยายให้กว้าง; เส้นสกัดศูนย์กลางวงก์กลม; กิ่งไม้อันมีแขนงผลิออกใหม่; spreading, diffusion; vastness; breadth; amplification; diameter of a circle; the branch of a tree with its new shoots.”

วิตฺถาร > วิสฺตาร” ไทยเอามาใช้เขียนตามบาลีเป็น “วิตถาร” และเขียนอิงสันสกฤตเป็น “พิสดาร” (พิด-สะ-ดาน)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) วิตถาร : (คำวิเศษณ์) กว้างขวาง, มากเกินไป, พิสดาร. (ป.; ส. วิสฺตาร); นอกแบบ, นอกทาง, (เกินวิสัยปรกติ) เช่น พวกเด็ก ๆ ชอบเล่นวิตถาร เอาน้ำสกปรกผสมแป้งสาดเข้าไปในรถประจำทางในวันสงกรานต์.

(2) พิสดาร : (คำวิเศษณ์) กว้างขวาง, ละเอียดลออ (ใช้แก่เนื้อความ) เช่น ประวัติศาสตร์ฉบับพิสดาร มีความพิสดารดังนี้; (ภาษาปาก) แปลกพิลึก เช่น เล่นพิสดาร. (ส. วิสฺตาร; ป. วิตฺถาร).

กาม + วิตถาร = กามวิตถาร

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“กามวิตถาร : (คำนาม) การประกอบกามกิจที่ผิดปรกติวิสัย เช่น รักร่วมเพศ, การทรมานตนหรือผู้อื่นก่อนหรือในระหว่างร่วมเพศ.ว. ผิดปรกติทางเพศเช่นนั้น.”

“กามวิตถาร” เป็นคำบาลีที่คิดขึ้นใช้ในภาษาไทย ยังไม่พบคำที่ใช้ในความหมายเช่นนี้ในคัมภีร์

อนึ่ง โปรดจำไว้ว่า วิตถาร อ่านว่า วิด-ถาน ไม่ใช่ วิด-ตะ-ถาน

: ปุถุชนจำเป็นต้องบริโภคกาม

: แต่ไม่จำเป็นต้องทำชั่วเพราะกาม

17-10-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย