วัตถุประสงค์ (บาลีวันละคำ 1,254)

วัตถุประสงค์

อ่านว่า วัด-ถุ-ปฺระ-สง

ประกอบด้วย วัตถุ + ประสงค์

(๑) “วัตถุ”

บาลีเขียน “วตฺถุ” อ่านว่า วัด-ถุ รากศัพท์มาจาก วสฺ (ธาตุ = อยู่) + รตฺถุ ปัจจัย, ลบ สฺ ที่สุดธาตุ (วสฺ > ว) และ ร ต้นปัจจัย (รตฺถุ > ตฺถุ)

: วสฺ > ว + รตฺถุ > ตฺถุ : ว + ตฺถุ = วตฺถุ แปลตามศัพท์ว่า “ที่ตั้งอยู่” มีความหมายหลายอย่าง คือ :

(1) วัตถุ, ของจริง, ทรัพย์, สิ่งของ, ของที่เป็นสาระ (object, real thing, property, thing, substance)

(2) แหล่ง, ที่ตั้ง, สนาม, พื้นที่, ที่ดิน (site, ground, field, plot)

(3) มูลฐาน, รากฐาน, ฐานรองรับ, แก่นสาร, ธาตุ (basis, foundation, seat, (objective) substratum, substance, element)

(4) โอกาส, เหตุผล, พื้นฐาน (occasion for, reason, ground)

(5) เนื้อหา, รูปเรื่อง, เรื่องราว, รายงาน (subject matter, subject, story, account)

(6) ข้อ หรือกระทง (ในข้อความ) (object, item)

(๒) “ประสงค์”

บาลีเป็น “ปสงฺค” อ่านว่า ปะ-สัง-คะ รากศัพท์มาจาก ป (ทั่วไป, ข้างหน้า) + สนฺชฺ (ธาตุ = ติดแน่น, เกี่ยวข้อง) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แปลง นฺ ที่ (ส)-นฺ-(ชฺ) เป็นนิคหิตแล้วแปลงนิคหิตเป็น งฺ (สนฺชฺ > สํชฺ > สงฺช), แปลง ชฺ ที่สุดธาตุเป็น ค

: ป + สนฺชฺ = ปสนฺช + ณ = ปสนฺชณ > ปสนฺช > ปสํช > ปสงฺช > ปสงฺค แปลตามศัพท์ว่า “การติดแน่น” ใช้ในความหมายว่า –

(1) การเกาะติด, การโน้มเอียง, การติดพันอยู่ (hanging on, inclination, attachment to)

(2) โอกาส, เหตุการณ์ (occasion, event)

“ปสงฺค” สันสกฤตเป็น “ปฺรสงฺค” ภาษาไทยใช้อิงสันสกฤตเป็น “ประสงค์”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายในภาษาไทยไว้ว่า –

“ประสงค์ :  (คำกริยา) ต้องการ, อยากได้; มุ่งหมาย, มุ่ง. (ส. ปฺรสงฺค).”

วตฺถุ + ปสงฺค = วตฺถุปสงฺค > วัตถุประสงค์ เป็นคำที่บัญญัติขึ้นใช้แทนคำอังกฤษว่า object หรือ objective ในบาลียังไม่พบคำที่ผสมกันในความหมายเช่นนี้

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล object เป็นบาลีไว้ดังนี้ –

(1) vatthu วตฺถุ (วัด-ถุ) = ที่ตั้ง, สิ่งของ

(2) gocaravatthu โคจรวตฺถุ (โค-จะ-ระ-วัด-ถุ) = สิ่งที่ยึดเหนี่ยวเป็นอารมณ์

(3) visaya วิสย (วิ-สะ-ยะ) = วิสัย, สิ่งที่ยึดไว้

(4) attha อตฺถ (อัด-ถะ) = ความหมาย, ความต้องการ, ประโยชน์

(5) adhippāya อธิปฺปาย (อะ-ทิบ-ปา-ยะ) = ความต้องการ

(6) manoratha มโนรถ (มะ-โน-ระ-ถะ) = ความปรารถนา

(7) phala ผล (ผะ-ละ) = ผลที่เกิดขึ้น

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วัตถุประสงค์ :  (คำนาม) ผลที่ประสงค์ให้บรรลุ เช่น วัตถุประสงค์ของมัธยมศึกษาก็เพื่อให้เยาวชนมีความรู้ คิดเป็น ทำเป็น และมีคุณธรรม, จุดประสงค์ ก็ว่า.”

: ชีวิต ไม่ได้มีวัตถุประสงค์เพียงเพื่ออยู่รอด

: แต่ต้องมองให้ตลอด ว่าจะอยู่รอดไปเพื่ออะไร

4-11-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย