ทีฆายุโก โหตุ มหาราชา [2] (บาลีวันละคำ 1,285)
ทีฆายุโก โหตุ มหาราชา [2]
ความรู้เรื่องศัพท์ :
(๑) “ทีฆายุโก”
ประกอบด้วยคำว่า ทีฆ + อายุ + ณฺวุ ปัจจัย
1) “ทีฆ” (ที-คะ) รากศัพท์มาจาก ทุ (ธาตุ = ไป) + ฆ ปัจจัย, แผลง อุ ที่ ทุ เป็น อี (ทุ > ที)
: ทุ + ฆ = ทุฆ > ทีฆ แปลตามศัพท์ว่า “ระยะที่เป็นไปด้วยเสียงที่ไกล” (เทียบด้วยระยะทางที่เสียงดังมากๆ จะได้ยินไปถึงไกลแค่ไหน ระยะเวลาจากจุดเริ่มต้นก็นานไกลทำนองเดียวกันนั้น)
“ทีฆ” มีความหมาย 2 อย่างคือ :
(1) ยาว, ไกล, นาน (long)
(2) งู (a snake)
2) “อายุ” (อา-ยุ) รากศัพท์มาจาก อิ (ธาตุ = ไป, เป็นไป) + ณุ ปัจจัย, แผลง อิ เป็น ย (อิ > อย, สูตรเต็มว่า แผลง อิ เป็น เอ, แปลง เอ เป็น อย),ยืดเสียง อะ ที่ อ-(ย) เป็น อา (อย > อาย), ลบ ณ ที่ ณุ (ณุ > อุ)
: อิ > เอ > อย + ณุ = อยณุ > อายณุ > อายุ แปลตามศัพท์ว่า (1) “สิ่งเป็นเหตุเป็นไปแห่งสัตวโลก” (2) “สิ่งเป็นเหตุดำเนินไปตลอดกาลยาวนานแห่งสัตวโลก”
“อายุ” หมายถึง อายุ, ความสามารถดำรงชีวิต, การกำหนดอายุ, ความมีอายุยืน (life, vitality, duration of life, longevity)
โปรดสังเกต:
“อายุ” คำเดียวหมายถึงมีอายุยืนก็ได้ ดังในภาษาไทยพูดว่า “คนมีอายุ” ก็หมายถึงคนที่มีชีวิตอยู่มานาน
3) ทีฆ + อายุ + ณฺวุ ปัจจัย ( = ผู้-, ผู้มี-), แปลง ณฺวุ เป็น อก (อะ-กะ)
: ทีฆ + อายุ = ทีฆายุ + ณฺวุ > อก = ทีฆายุก (ที-คา-ยุ-กะ) แปลว่า “ผู้มีอายุยืนนาน” (long-lived)
“ทีฆายุก” เป็นคุณศัพท์ :
– ขยายคำนามที่เป็นเพศชาย (วิภัตติที่หนึ่ง, เอกพจน์) เป็น “ทีฆายุโก”
– ขยายคำนามที่เป็นเพศหญิง เป็น “ทีฆายุกา”
(๒) “โหตุ” เป็นคำกริยา (ปฐมบุรุษ ( = ผู้ที่ถูกพูดถึง), เอกพจน์) มาจาก หุ (ธาตุ = มี, เป็น) + ตุ วิภัตติอาขยาต แผลง อุ ที่ หุ เป็น โอ (หุ > โห)
: หุ > โห + ตุ = โหตุ แปลว่า “จงเป็น”
โปรดสังเกต:
กรณีที่ประธานเป็นเอกพจน์ กริยาเป็น “โหตุ”
ถ้าประธานเป็นพหูพจน์ โหตุ ต้องเปลี่ยนรูปเป็น “โหนฺตุ”
(เอกพจน์ :-ตุ, พหูพจน์ :-นฺตุ, สูตรสั้นๆ : “ตุ–อันตุ”)
บททดสอบ : ทำไมจึงเป็น “โหตุ” บ้าง “โหนฺตุ” บ้าง –
อิทํ เม ญาตีนํ โหตุ
สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย.
(คำกรวดน้ำอย่างย่อ)
(๓) “มหาราชา” (มะ-หา-รา-ชา) ประกอบด้วย มหา (คำเดิม มหนฺต = ยิ่งใหญ่) + ราช ( = พระราชา)
: มหนฺต > มหา + ราช = มหาราช (มะ-หา-รา-ชะ) แจกด้วยวิภัตตินามที่หนึ่ง เอกพจน์ = มหาราชา แปลว่า “พระราชาผู้ยิ่งใหญ่” หรือทับศัพท์ว่า “มหาราช”
ข้อควรรู้ :
๑ ทีฆ- ที- ท ทหาร ไม่ใช่ ฑ มณโฑ อย่าเขียนผิด
๒ คำบาลีถวายพระพรต้องเขียนแยกเป็น 3 คำ อย่าเขียนติดกัน และต้องแยกให้ถูกคำ
๓ ภาษาบาลีเขียนแยกเป็นคำๆ แบบเดียวกับภาษาอังกฤษ
ถ้าเขียนติดกัน ก็ไม่เป็นภาษา
LONGLIVETHEKING
ทีฆายุโกโหตุมหาราชา
ถ้าแยกคำไม่ถูกต้อง ก็อ่านไม่ได้ความ
LON GLI VET HEK ING
ที ฆายุ โกโห ตุม หารา ชา
ทีฆายุโกโหตุ / มหาราชา – ผิด
ทีฆายุโก / โหตุมหาราชา – ผิด
แยกคำถูกต้อง จึงอ่านได้ความ
ทีฆายุโก โหตุ มหาราชา
LONG LIVE THE KING
แปลเป็นคำๆ –
ทีฆายุโก = มีพระชนมายุยิ่งยืนนาน
โหตุ = จงเป็น
มหาราชา = พระราชาผู้ยิ่งใหญ่, พระมหาราช
แปลรวม –
พระราชาผู้ยิ่งใหญ่จงทรงพระชนมายุยิ่งยืนนาน
แปลถอดความ –
ทีฆายุโก โหตุ มหาราชา
ขอจงทรงพระเจริญ
LONG LIVE THE KING
: เรียนรู้บาลีด้วยจิตเป็นมหากุศล
: น้อมถวายชัยมงคล ขอจงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน
5-12-58