อิทธิฤทธิ์ (บาลีวันละคำ 1,294)

อิทธิฤทธิ์

อ่านว่า อิด-ทิ-ริด

“อิทธิ” เป็นบาลี

“ฤทธิ์” เป็นสันสกฤต

(๑) “อิทธิ”

บาลีเขียน “อิทฺธิ” (มีจุดใต้ ทฺ) อ่านว่า อิด-ทิ รากศัพท์มาจาก อิธฺ (ธาตุ = เจริญ) + อิ ปัจจัย, ซ้อน ทฺ หลัง อิ ต้นธาตุ

: อิธ > (อิ + ทฺ) อิทฺธ + อิ = อิทฺธิ แปลตามศัพท์ว่า “เหตุเป็นเครื่องเจริญ”

ความหมายสามัญที่เข้าใจกัน “อิทฺธิ” หมายถึง ความสำเร็จ

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แสดงทัศนะต่อคำว่า “อิทฺธิ” ไว้ว่า –

There is no single word in English for Iddhi, as the idea is unknown in Europe. The main sense seems to be ʻ potency ʼ

ไม่มีคำในภาษาอังกฤษที่ให้ความหมายของคำว่า อิทฺธิ ได้ชัดเจนแม้สักคำเดียว, ความคิดเช่นนี้ไม่เป็นที่รู้จักในยุโรป. ความหมายหลักดูเหมือนจะเป็น potency อานุภาพหรืออำนาจ

แต่พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ก็แปลไว้คำหนึ่งว่า psychic powers (ฤทธิ์ทางใจ)

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ไทย-อังกฤษ ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต แปล “อิทธิ” เป็นอังกฤษว่า : success; supernormal power; psychic power; magical power.”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อิทธิ : (คำนาม) ฤทธิ์, อํานาจศักดิ์สิทธิ์; ความเจริญ, ความสําเร็จ, ความงอกงาม. (ป.; ส. ฤทฺธิ)”

(๒) “ฤทธิ์”

สันสกฤตเป็น “ฤทฺธิ”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“ฤทฺธิ : (คำนาม) วรรธนการ, การงอกงามหรือเจริญขึ้น; ความเจริญ, ความรุ่งเรือง; growth, increase; fortune; prosperity.”

“อิทฺธิ” ในภาษาบาลี โดยเฉพาะที่สรุปได้จากคัมภีร์ มีความหมายดังนี้ –

(1) ความสมบูรณ์พรั่งพร้อมสมกับตำแหน่งฐานะ

(2) ความสามารถทำสิ่งใดๆ ได้ตามที่ผู้อยู่ในฐานะนั้นๆ จะพึงทำได้

(3) ความสามารถเหนือวิสัยสามัญอันเกิดจากการอบรมจิตถึงระดับ เช่น หูทิพย์ ตาทิพย์ เหาะได้ (โดยไม่ต้องใช้เครื่องช่วยใดๆ)

(4) การฝึกฝนอบรมให้มีคุณธรรมอันจะสามารถทำสิ่งใดๆ ให้สำเร็จได้ตามปรารถนา

“อิทธิ” เป็นบาลี “ฤทธิ์” เป็นสันสกฤต เป็นศัพท์เดียวกัน แต่เมื่อเอามารวมกันในภาษาไทยเป็น “อิทธิฤทธิ์” ความหมายก็เคลื่อนที่ไป

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อิทธิฤทธิ์ : (คำนาม) อํานาจศักดิ์สิทธิ์; (ภาษาปาก) อำนาจ.”

ตัวอย่างภาษาปากที่เราเคยได้ยินกันมาก็อย่างเช่น –

… พวกมาจากการเลือกตั้งนี่อิทธิฤทธิ์เขาเยอะ อยากได้อะไรก็บันดาลเอาได้หมด …

: ถ้าใช้กิเลสเป็นฤทธิ์ ก็หมดพิษเพียงแค่เชิงตะกอน

: ถ้าใช้ธรรมเป็นฤทธิ์ สันติสุขก็สถิตสถาพร

14-12-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย