นิจศีล (บาลีวันละคำ 668)

นิจศีล

อ่านว่า นิด-จะ-สีน

บาลีเป็น “นิจฺจสีล” อ่านว่า นิด-จะ-สี-ละ

ประกอบด้วย นิจฺจ + สีล

“นิจฺจ” คำนี้สันสกฤตเป็น “นิตฺย” ภาษาไทยใช้ทั้งแบบบาลีและสันสกฤต คือ “นิจ” (ตัด จ ออกตัวหนึ่ง) และ “นิตย์” มีความหมายว่า เสมอไป, สมํ่าเสมอ, ต่อเนื่องกันไป, ถาวร (constant, continuous, permanent)

“สีล” แปลตามศัพท์ว่า “เหตุสงบแห่งจิต” “เครื่องผูกจิตไว้” “เหตุให้ธำรงกุศลธรรมไว้ได้” “ธรรมที่ธำรงผู้ปฏิบัติไว้มิให้เกิดในอบาย” นัยหนึ่งนิยมแปลกันว่า “เย็น” หรือ “ปกติ” โดยความหมายว่า เมื่อไม่ละเมิดข้อห้ามก็จะทำให้เกิดความร่มเย็นเป็นปกติเรียบร้อย

ในภาษาไทยนิยมใช้ตามรูปสันสกฤตเป็น “ศีล”

นิจฺจ + สีล = นิจฺจสีล > นิจศีล

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต อธิบายไว้ว่า –

“นิจศีล : ศีลที่พึงรักษาเป็นประจำ, ศีลประจำตัวของอุบาสกอุบาสิกา ได้แก่ ศีล 5”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “นิจฺจสีล” ว่า the uninterrupted observance of good conduct (การถือศีลหรือประพฤติโดยสม่ำเสมอไม่ขาด)

พจน.54 บอกความหมายของ “นิจศีล” ไว้ว่า –

1. (คำนาม) ศีลที่ควรรักษาเป็นนิจ ได้แก่ ศีล 5

2. (คำวิเศษณ์) เป็นปรกติเสมอไป, มักใช้ว่า เป็นนิจศีล

สรุปว่า การทำอะไรเป็นปรกติ ประจำ สม่ำเสมอ แม้ไม่เกี่ยวกับการรักษาศีล ภาษาไทยพูดว่า – ทำเป็นนิจศีล

ระวัง : เวลาพูด มักออกเสียง “ศีล” เป็น “สิน” เป็นเหตุให้บางคนสะกดคำนี้เป็น “นิจศิล” หรือ “นิจสิน”

โปรดทราบว่าคำที่ถูกคือ “นิจศีล” ศ ศาลา – สระ อี – ล ลิง

พุทธภาษิต :

อนิจฺจสีลํ  ทุสฺสีลฺยํ

กึ  ปณฺฑิจฺจํ  กริสฺสติ.

คนชั่ว ไม่มีนิจศีล

ต่อให้ฉลาด ก็ไม่พ้นจากความพินาศไปได้

(พรหาฉัตตชาดก จตุกนิบาต พระไตรปิฎกเล่ม 27 ข้อ 645)

——————–

(ตอบคำถามของ ทันย่า วิลล่า)

16-3-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย