ไฟฟ้า (บาลีวันละคำ 681)

ไฟฟ้า

บาลีว่าอย่างไร

“Earth Hour” เป็นคำที่หมายถึงการดับไฟฟ้าเป็นเวลา 1 ชั่วโมงเพื่อช่วยโลกประหยัดพลังงาน

มีคำถามว่า “ไฟฟ้า” ภาษาบาลีใช้คำว่าอะไร

พจน.54 บอกไว้ว่า –

“ไฟฟ้า : พลังงานรูปหนึ่งซึ่งเกี่ยวข้องกับการแยกตัวออกมา หรือการเคลื่อนที่ของอิเล็กตรอนหรือโปรตอนหรืออนุภาคอื่นที่มีสมบัติแสดงอํานาจคล้ายคลึงกับอิเล็กตรอนหรือโปรตอน ใช้ประโยชน์ก่อให้เกิดพลังงานอื่น เช่น ความร้อน แสงสว่าง การเคลื่อนที่”

“ไฟฟ้า” ตามความหมายเช่นนี้เป็นคำใหม่ จึงต้องสืบจากคำภาษาอังกฤษ

พจนานุกรม สอ เสถบุตร บอกว่า “ไฟฟ้า” ภาษาอังกฤษคือ electricity, electric current; electric

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล electricity และ electric เป็นบาลีว่า “วิชฺชุพล” อ่านว่า วิด-ชุ-พะ-ละ อ่านแบบคำไทยว่า วิด-ชุ-พน ประกอบด้วย วิชฺชุ + พล

“วิชฺชุ” แปลตามศัพท์ว่า “แสงที่แล่นไปเร็วผิดรูปเพราะคดไปมาและอยู่ไม่นาน” หมายถึง สายฟ้า, ฟ้าแลบ (lightning, zigxag lightning)

พจน.54 บอกไว้ว่า –

“วิชชุ : แสงไฟฟ้า, สายฟ้า” และบอกว่า สันสกฤตเป็น “วิทฺยุตฺ”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกว่า –

“วิทฺยุตฺ : อจิรปภา, ฟ้าแลบ; lightning”

วิชฺชุ วิทฺยุตฺ ภาไทยเอามาใช้เป็น “วิทยุ” พจน.54 บอกไว้ว่า –

“วิทยุ (วิดทะยุ) : กระแสคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าชนิดที่เคลื่อนไปตามอากาศโดยไม่ต้องใช้สาย และอาจเปลี่ยนเป็นเสียงหรือรูปได้, เรียกเครื่องที่มีหน้าที่เปลี่ยนคลื่นเสียงให้เป็นคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าออกสู่อากาศว่า เครื่องส่งวิทยุ, เรียกเครื่องที่มีหน้าที่เปลี่ยนคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าที่รับได้จากเครื่องส่งวิทยุให้กลับเป็นคลื่นเสียงตามเดิมว่า เครื่องรับวิทยุ”

“พล” แปลว่า กำลัง ในบาลีมีความหมายว่า (1) ความแข็งแรง, พลัง, อำนาจ (strength, power, force) (2) กองทัพ, กองกำลังทหาร ผan army, military force)

ในที่นี้ “พล” หมายถึง พลัง (power)

“ไฟฟ้า” หรือ electric เป็นคำเกิดใหม่ แต่บาลีเป็นภาษาเก่า จึงต้องอาศัยการเทียบเคียง และนักภาษายอมรับว่า “วิชฺชุ” มีความหมายตรงกับ electric

วิชฺชุ + พล = วิชฺชุพล แปลตามศัพท์ว่า “พลังของสายฟ้า” หรือ “พลังของไฟฟ้า” แปลกลับเป็นภาษาอังกฤษตรงตัวว่า electrical power

: ดับไฟฟ้า อาจช่วยโลกให้รอดได้

: ดับไฟกิเลส ช่วยโลกให้รอดได้แน่นอน

——————-

(ตามคำแสนอแนะของ สามเณรคริสเบิร์นลีย์ ฟอเรสต์กรีน)

29-3-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย