จักรราศี (บาลีวันละคำ 724)

จักรราศี

(บาลีไทย)

อ่านว่า จัก-กฺระ-รา-สี

ประกอบด้วย จักร + ราศี

“จักร” บาลีเป็น “จกฺก” (จัก-กะ) แปลว่า ล้อรถ, แผ่นกลม, วงกลม (ดูรายละเอียดที่ “จักรี และ จักร + ตรี” บาลีวันละคำ (689) 6-4-57)

“ราศี” บาลีเป็น “ราสิ” (รา-สิ) แปลตามรากศัพท์ว่า “หมู่ที่ยินดี คือมารวมกันด้วยความยินดี” หมายถึง กอง, ฝูง, หมู่ (heap, quantity, mass) (ในบาลีใช้ในความหมายหลายอย่าง ดูรายะเอียดที่ “ศรี-ราศี” บาลีวันละคำ (596) 2-1-57)

จักร + ราศี = จักรราศี เทียบตามบาลีเป็น “จกฺกราสิ” แต่ในคัมภีร์ไม่มีคำที่รวมกันเช่นนี้

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของ “จักรราศี” ไว้ดังนี้ –

(1) อาณาเขตที่ดาวเคราะห์โคจรรอบดวงอาทิตย์

(2) อาณาเขตโดยรอบดวงอาทิตย์ที่ดาวเคราะห์เดิน

(3) วิถีโคจรประจําของดวงอาทิตย์ซึ่งดูเสมือนวนไปรอบท้องฟ้าได้ ๓๖๐ องศาใน ๑ ปี วงโคจรนี้แบ่งออกเป็น ๑๒ ส่วน หรือ ๑๒ ราศี แต่ละส่วนหรือแต่ละราศีมีช่วง ๓๐ องศา ได้แก่ ราศีเมษ ราศีพฤษภ ราศีเมถุน ราศีกรกฎ ราศีสิงห์ ราศีกันย์ ราศีตุลหรือราศีดุล ราศีพฤศจิกหรือราศีพิจิก ราศีธนู ราศีมังกร ราศีกุมภ์ และราศีมีน

(4) วงโคจรของดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และดาวเคราะห์ที่สมมุติขึ้นทางโหราศาสตร์ ประกอบด้วย ๑๒ ราศี

ความหมายตามข้อ (3) ใน พจน.54 ชื่อราศีทั้ง 12 (a sign of the Zodiac) ส่วนมากเป็นคำสันสกฤต ในที่นี้ขอเทียบคำบาลี ความหมาย และคำที่พจนานุกรมบาลี-อังกฤษแปลไว้ เพื่อประดับความรู้ ดังนี้ –

(1) ราศีเมษ (อ่านว่า -เมด) บาลีเป็น > เมส (เม-สะ) = แพะ : ram

(2) ราศีพฤษภ (-พฺรึด-สบ) > อุสภ (อุ-สะ-พะ) = โค : bull

(3) ราศีเมถุน (-เม-ถุน) > เมถุน (เม-ถุ-นะ) = คนคู่ : twins

(4) ราศีกรกฎ (-กอ-ระ-กด) > กกฺกฏ (กัก-กะ-ตะ) = ปู : crab

(5) ราศีสิงห์ (-สิง) > สีห (สี-หะ) = ราชสีห์ : lion

(6) ราศีกันย์ (-กัน) > กญฺญา (กัน-ยา) = หญิงสาว : virgin (ในที่ทั่วไปฝรั่งจะแปล กญฺญา ว่า a young woman, maiden, girl แต่ในที่นี้ไม่ได้แปลเช่นนั้น)

(7) ราศีตุลหรือราศีดุล (-ตุน, ดุน) > ตุลา (ตุ-ลา) = ตราชู : balance

(8) ราศีพฤศจิก (-พฺรึด-สะ-จิก) หรือราศีพิจิก (-พิ-จิก) > วิจฺฉิกา (วิด-ฉิ-กา) = แมลงป่อง : scorpion

(9) ราศีธนู (-ทะ-นู) > ธนุ (ทะ-นุ) = ธนู : bow

(10) ราศีมังกร (-มัง-กอน) > มกร (มะ-กะ-ระ) = มังกร : capricorn (โปรดสังเกตว่า คำนี้ฝรั่งไม่ได้แปลว่า dragon)

(11) ราศีกุมภ์ (-กุม) > กุมฺภ (กุม-พะ) = หม้อ, หม้อน้ำ : waterpot

(12) ราศีมีน (-มีน) > มีน (มี-นะ) = ปลา : fish

: เกิดราศีอะไร ก็สำคัญ

: แต่เกิดมาแล้วทำอะไร สำคัญกว่า

#บาลีวันละคำ (724)

11-5-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย