มรณภาพ (บาลีวันละคำ 1,335)

มรณภาพ

อ่านว่า มอ-ระ-นะ-พาบ

ประกอบด้วย มรณ + ภาพ

(๑) “มรณ”

บาลีอ่านว่า มะ-ระ-นะ รากศัพท์มาจาก มรฺ (ธาตุ = ตาย) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แปลง น เป็น ณ

: มรฺ + ยุ > อน = มรน > มรณ แปลตามศัพท์ว่า “ความตาย”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “มรณ” ว่า death, as ending this (visible) existence, physical death; dying (ความตาย, ในฐานสิ้นชีวิต (ที่เห็นได้) นี้, ความตายทางกาย; การถึงแก่กรรม)

(๒) “ภาพ”

รูปคำเหมือนจะมาจาก “ภาว” (พา-วะ) ในบาลี

“ภาว” รากศัพท์มาจาก ภู (ธาตุ = มี, เป็น) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อู เป็น โอ, แปลง โอ เป็น อาว

: ภู + ณ = ภูณ > ภู > โภ > ภาว แปลตามศัพท์ว่า “ความมี” “ความเป็น”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “ภาว” ไว้ดังนี้ –

(1) being, becoming, condition, nature (ความมี, ความเป็น, ภาวะ, ธรรมชาติ)

(2) cultivation or production by thought, mental condition (การปลูกฝัง หรือการผลิตผลด้วยความคิด, ภาวะทางใจ)

ความหมายของ “ภาว” ในภาษาไทย พจน.54 บอกไว้ว่า –

“ภาว-, ภาวะ : (คำนาม) ความมี, ความเป็น, ความปรากฏ, เช่น ภาวะน้ำท่วม ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ. (ป., ส.).”

ภาว แปลง ว เป็น พ = ภาพ

ความหมายของ “ภาพ” ในภาษาไทย พจน.54 บอกไว้ว่า –

(1) ความ, ความมี, ความเป็น, มักใช้ประกอบเป็นส่วนท้ายของคำสมาส เช่น มรณภาพ ว่า ความตาย.

(2) รูปที่ปรากฏเห็นหรือนึกเห็น เช่น ภาพทิวทัศน์ ภาพในฝัน.

(3) สิ่งที่วาดขึ้นเป็นรูปหรือสิ่งที่ถ่ายแบบไว้ เช่น ภาพสีน้ำมัน ภาพถ่าย.

ในที่นี้ “ภาพ” ใช้ในความหมายตามข้อ (1)

มรณ + ภาพ = มรณภาพ แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะคือการตาย”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“มรณภาพ : (คำนาม) ความตาย. (คำกริยา) ตาย (ใช้แก่พระสงฆ์).”

พระธรรมสิงหบุราจารย์ (หลวงพ่อจรัญ ฐิตธมฺโม) วัดอัมพวัน จังหวัดสิงหบุรี ถึงแก่มรณภาพวันที่ 25 มกราคม 2559 เวลา 08:37 น. ที่โรงพยาบาลศิริราช

หลวงพ่อจรัญ ฐิตธมฺโม เกิด พ.ศ.2471 มรณภาพ พ.ศ.2559 สิริอายุได้ 88 ปี

: ยาแก้ตายมีขนานเดียว คือไม่เกิด

25-1-59

ต้นฉบับ