สมรภูมิ (บาลีวันละคำ 1,388)

สมรภูมิ

อ่านว่า สะ-หฺมอน-ระ-พูม ก็ได้

อ่านว่า สะ-หฺมอ-ระ-พูม ก็ได้ (ตาม พจน.54)

ประกอบด้วย สมร + ภูมิ

(๑) “สมร”

บาลีอ่านว่า สะ-มะ-ระ รากศัพท์มาจาก สํ (พร้อมกัน, ร่วมกัน) + อรฺ (ธาตุ = เป็นไป) + อ ปัจจัย, แปลงนิคหิตที่ สํ เป็น ม (สํ > สม)

: สํ > สม + อรฺ = สมร + อ = สมร แปลตามศัพท์ว่า “การกระทำที่ไปด้วยกัน” (คือเมื่อฝ่ายหนึ่งกระทำ อีกฝ่ายหนึ่งก็กระทำตอบต่อการกระทำนั้น จึงชื่อว่ากระทำไปด้วยกัน) หมายถึง การรบ, การต่อสู้, สงคราม (battle, fight, war)

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“สมร : (คำนาม) สงคราม, ยุทธ์, การรบ; war, battle, conflict.”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สมร ๑, สมร– : (คำนาม) การรบ, การสงคราม. (ป., ส.).”

(๒) “ภูมิ”

บาลีอ่านว่า พู-มิ รากศัพท์มาจาก ภู (ธาตุ = มี, เป็น) + มิ ปัจจัย

: ภู + มิ = ภูมิ แปลตามศัพท์ว่า “สถานที่มีอยู่เป็นอยู่แห่งสัตว์โลก” มีความหมายหลายอย่าง กล่าวคือ พื้นดิน, ดิน, แผ่นดิน, สถานที่, ถิ่น, แคว้น, แถบ, ภูมิภาค, พื้น, พื้นราบ, ขั้นตอน, ระดับ (ground, soil, earth, place, quarter, district, region, plane, stage, level)

ในภาษาไทยใช้ทับศัพท์ว่า “ภูมิ” เหมือนบาลี ถ้าอยู่ท้ายคำอ่านว่า พูม ถ้ามีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย อ่านว่า พู-มิ-

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของคำว่า “ภูมิ” ในภาษาไทยไว้ว่า (1) แผ่นดิน, ที่ดิน (2) พื้น, ชั้น, พื้นเพ; ความรู้ (3) สง่า, โอ่โถง, องอาจ, ผึ่งผาย

ในที่นี้ “ภูมิ” หมายถึง แผ่นดิน, ที่ดิน

สมร + ภูมิ = สมรภูมิ แปลตามศัพท์ว่า “แผ่นดินเป็นที่รบกัน”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“สมรภูมิ : (คำนาม) รณภูมิ, สนามรบ; battle-field, the field of battle.”

พจน.54 บอกไว้ว่า –

“สมรภูมิ : (คำนาม) สนามรบ. (ส.).”

“สมรภูมิ” ไม่จำเป็นจะต้องเป็นพื้นดินเสมอไป รบกันที่ไหน ไม่ว่าจะเป็นในน้ำ ในอากาศ บนหน้ากระดาษ หรือแม้แต่ในวัด ที่นั่นก็จัดว่าเป็น “สมรภูมิ” หรือสนามรบได้ทั้งสิ้น

: ชัยชนะในสมรภูมิไหนๆ

: ก็ไม่เป็นยอดแห่งชัยเท่าชนะใจตัวเอง

20-3-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย